ေရြးေကာက္ပဲြ ေကာ္မရွင္ ဥကၠ႒ နဲ႔ ဗြီအုိေအ ေမးျမန္းခန္း
ေဒၚခင္စုိး၀င္း
21.8.2015
လာမယ့္ ႏို၀င္ဘာလ ေရြးေကာက္ပဲြမွာ ၿပီးခဲ့တဲ့ ၂၀၁၀ ခုႏွစ္ ေရြးေကာက္ပဲြ တုန္းကလို ႀကိဳတင္မဲ ေပးမႈ စနစ္ေတြမွာ ျပႆနာ မရိွေအာင္လို႔ ႀကိဳတင္ ျပင္ဆင္မႈေတြနဲ႔၊ ပြင့္လင္း ျမင္သာမႈေတြ ရိွေအာင္ ေဆာင္ရြက္ ထားတယ္လို႔ ျပည္ေထာင္စု ေရြးေကာက္ပဲြ ေကာ္မရွင္ ဥကၠ႒ ဦးတင္ေအးက ဗီြအိုေအကို ေျပာ ပါတယ္။ ေရြးေကာက္ပဲြ ျပင္ဆင္ ေဆာင္ရြက္မႈ ေတြနဲ႔ ပတ္သက္လုိ႔ ေရြးေကာက္ပဲြ ေကာ္မရွင္ ဥကၠ႒ ဦးတင္ေအးကို ဗီြအိုေအ ရန္ကုန္ရံုး တာ၀န္ခံ ေဒၚခင္စုိး၀င္းက ေနျပည္ေတာ္ ျပည္ေထာင္စု ေရြးေကာက္ပဲြ ေကာ္မရွင္ ရံုးခ်ဳပ္မွာ ေတြ႔ဆံု ေမးျမန္း ထားပါတယ္။
ေဒၚခင္စိုးဝင္း။ ။ ဟုတ္ကဲ့။ ကာတာစင္တာကေနၿပီးေတာ့ ၿပီးခဲ့တဲ့ ၾသဂုတ္လ ၁၉ရက္ေန႔ကေနၿပီးေတာ့ ဒုတိယအႀကိမ္အစီရင္ခံစာေပါ့ေလ။ ေရြးေကာက္ပြဲ အေျခအေန ေရြးေကာက္ပြဲေကာ္မရွင္ကို အၾကံျပဳတဲ့အေနနဲ႔ အၾကံျပဳခ်က္ပါ။ သူ႔ရဲ႕ အစီရင္ခံစာထဲမွာ ေရြးေကာက္ပြဲေကာ္မရွင္ကို အဓိက အၾကံျပဳခ်က္ ေျခာက္ခ်က္ ပါပါတယ္။ ေျခာက္ခ်က္အၾကမ္းဖ်င္းက ၾကည့္လိုက္လို႔ရွိရင္ သူကေတာ့ သတင္းအခ်က္အလက္ေတြ ျဖန္႔ျဖဴးဖို႔၊ မဲဆႏၵရွင္ေတြ ျပည္သူလူထုသိေအာင္ မဲေပးဖို႔ မဲေပးနည္းစနစ္ေတြကို သတင္းမွန္ကန္စြာ ထုတ္ျပန္ဖို႔တို႔ ပြင့္လင္းျမင္သာမႈ အစံုပါတာေပါ့ေလ။ အဲ့ဒီ့အထဲမွာ ႀကိဳတင္မဲကိစၥေလးကို သူထည့္ေရးထားပါတယ္။ ႀကိဳတင္မဲဆိုတဲ့ေနရာမွာလည္း လူေတြက ႀကိဳတင္မဲဆိုတာနဲ႔ ဘဝင္မက်ၾကပါဘူး။ ႀကိဳတင္မဲဆိုတာနဲ႔ မဲခိုးေတာ့ မဲလိမ္ေတာ့မွာပဲ ထင္ၾကတယ္။ အထူးသျဖင့္ကေတာ့ ႀကိဳတင္မဲေပးတဲ့သူေတြကလည္း စစ္တပ္ကလူ၊ တပ္မေတာ္ကလူေတြ၊ တပ္ရင္းမိသားစုေတြ ပါမယ္။ သင္တန္းတက္ေနတဲ့သူေတြပါမယ္။ ခရီးသြားေနတဲ့ သူေတြ ပါမယ္ဆိုေတာ့ အထူးသျဖင့္ စစ္တပ္ကို အျမင္မၾကည္လင္တဲ့ ေခတ္ေရာက္ေနတဲ့ အခါက်ေတာ့ ဟာ စစ္တပ္ထဲမွာ ႀကိဳတင္မဲေပးမယ္ ဆိုတာနဲ႔တင္ကို ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ဘဝင္ မက်ၾကဘူးေပါ့ေလ။ အဲ့ဒီ့ေတာ့ ႀကိဳတင္မဲေပးတဲ့ေနရာ မွာေရာ ႏုိင္ငံတကာ ေလ့လာ အကဲခတ္ေရးအဖြဲ႔ေတြ ျပည္တြင္း ေလ့လာအကဲခတ္ေရးအဖြဲ႔ေတြအေနန႔ဲေရာ သြားၿပီးေတာ့ ၾကည့္ရႈ႕လို႔ရပါလားရွင့္။
ဦးတင္ေအး။ ။ ႀကိဳတင္မဲနဲ႔ပတ္သက္လို႔ကေတာ့ေလ ခဲမွန္ဖူးတဲ့ စာသူငယ္လိုျဖစ္ေနတာပါ။ တကယ့္ တကယ္ကေတာ့ ေၾကာက္ေနတဲ့သေဘာ၊ စိုးရိမ္တဲ့သေဘာ။ ဒါျဖစ္ေနတာပါ။ က်ေနာ္တို႔လည္းပဲ ၂၀၁၀ ေရြးေကာက္ပြဲၿပီးေတာ့ ႀကိဳတင္မဲနဲ႔ပတ္သက္လို႔ ျပန္ေလ့လာပါတယ္။ ႀကိဳတင္မဲ အနည္းဆံုး ဘယ္ႏွစ္ေရာက္ရွိလဲ။ ဘယ္ႏွစ္မဲနဲ႔ အႏိုင္အရႈံး ျဖစ္သြားလဲ။ ေပးမဲ ဘယ္ေလာက္ရလဲ။ ႀကိဳတင္မဲ ဘယ္ေလာက္ေၾကာင့္ အႏိုင္ရသြားလဲ။ ျပန္သံုးသပ္ပါတယ္။ သံုးသပ္ၿပီးေတာ့ ႀကိဳတင္မဲ ေပးတဲ့သူေတြက ဘယ္သူေပးတဲ့မဲလဲလို႔ သံုးသပ္လိုက္တဲ့အခါက်ေတာ့ အခုနက ေျပာသလို တပ္မေတာ္ကခ်ည္းပဲ သပ္သပ္ မဟုတ္ပါဘူး။ က်န္တဲ့သူေတြ အမ်ားႀကီးပါပါတယ္။ လုပ္ခ်င္တာ လုပ္ေနတဲ့အခ်ိန္တုန္းကေတာ့ ဒါက ျဖစ္သြားတာပါ။ ေနာ္ ျပန္တြက္မယ္ ဆို တပ္မေတာ္ခ်ည္းပဲ သပ္သပ္လည္း မဟုတ္ပါဘူး။
တခ်ိဳ႕ဆို ေသာင္းဂဏန္းအထိ ထည့္သြားတဲ့ ႀကိဳတင္မဲေတြရွိပါတယ္။ အယ့္ ေတာ္ေတာ္ေလးလည္း စဥ္းစားစရာေတြရွိပါတယ္။ က်ေနာ့္လက္ထက္မွာေတာ့ ဒါေတြအကုန္ က်ေနာ္ ေမ့ထားပါတယ္။ ဒီအေပၚမွာပဲ က်ေနာ္ သခၤန္းစာယူပါတယ္။ ဒါေတြ မျဖစ္ေအာင္ ဘယ္လိုလုပ္မလဲဆိုေတာ့ အခ်က္ တစ္ကေတာ့ ဥပေဒ ခုိင္ခုိင္မာမာ ျဖစ္ဖို႔ လိုတယ္။ ဥပေဒ ခုိင္မာတိက်ဖို႔ လိုတယ္။ ရွင္းရွင္းလင္းလင္း ျဖစ္ဖို႔ လိုတယ္။ ပြင့္လင္းျမင္သာမႈ ရွိဖို႔လိုတယ္။
ဒါေၾကာင့္ က်ေနာ္တို႔ ဥပေဒေတြ အကုန္လံုး၊ ဥပေဒကေတာ့ လႊတ္ေတာ္က လုပ္တာေပါ့ေလ။ လႊတ္ေတာ္မွာ နည္းဥပေဒျပ႒ာန္းႏုိင္ဖို႔က က်ေနာ္တို႔ လုပ္တာ။ ဖတ္ၿပီးေတာ့ ရွင္းေအာင္ ထင္လင္းျမင္သာေအာင္ ဒါေတြ ခုိင္ခိုင္မာမာျဖစ္ေအာင္ ဒါေတြ အကုန္က်ေနာ္တို႔ ျပန္ေရးပါမယ္။ ေရးၿပီးေတာ့ က်ေနာ္တို႔ ပါတီေတြ CSO ေတြ ခ်ျပတယ္။ ၿပီးေတာ့ Feedback ေတြ ယူ။ ယူၿပီးေတာ့ ျပန္ၿပီးေတာ့ ေဆြးေႏြး၊ လႊတ္ေတာ္တြင္း တင္ျပၿပီး ေနာက္ပိုင္းမွာ က်ေနာ္တို႔ နည္းဥပေဒ တင္ပါတယ္။ နည္းဥပေဒမွာေတာ့ ရွင္းရွင္းလင္းလင္း ရွိပါတယ္။ သူတို႔ ဘာမွ ေမးစရာမလိုပါဘူး။
ဥပမာ ႀကိဳတင္မဲဆိုတာ ႏွစ္မ်ိဳးရွိတာကိုး။ တစ္က မဲဆႏၵနယ္အတြင္းမွာ ရွိေသာ ႀကိဳတင္မဲ၊ သူက ဖ်ားလို႔ နာလို႔ရွိရင္ အိမ္ကို သြားၿပီးေတာ့ ႀကိဳတင္မဲ ေတာင္းပါတယ္။ ႀကိဳတင္မဲေပးၿပီးေတာ့ ဆိုင္းထိုး မဲပံုးထဲ ထည့္ အဲ့သလို သြားေတာင္းတဲ့အခ်ိန္မွာ ဘယ္လိုလဲ ဆိုေတာ့ ရပ္ကြက္နဲ႔ ေက်းရြာ ေကာ္မရွင္အဖြဲ႔ခြဲ သြားတယ္။ သို႔ေသာ္လည္း မဲရံုကိုယ္စားလွယ္တို႔ မဲရံု Observers တို႔ လိုက္သြားလို႔ရပါတယ္။ ၾကည့္လို႔ရပါတယ္။
ေနာက္တခုက ဘာလဲဆိုေတာ့ အလုပ္ရွိတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ ခရီးသြားမယ္။ ဥပမာ က်ေနာ္ဆိုရင္ မႏၱေလးမွာ တာဝန္က်တယ္။ အဖြဲ႔ဝင္တေယာက္ အေနနဲ႔ ေရြးေကာက္ပြဲ မတုိင္ခင္မွာ မဲေပးမယ့္ ေရြးေကာက္ပြဲဆုိင္ရာ မဲႀကီးၾကပ္မယ္ဆိုၿပီး ႀကိဳတင္မဲ ေပးသြားတယ္။ ဒီလိုတာဝန္နဲ႔ ခရီးသြားဖို႔ရွိလို႔ရွိရင္ ဒါေတြလည္းပဲ သြားမယ္ဆိုရင္ ေနေကာင္းတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ ရပ္ကြက္ေက်းရြာနဲ႔ ေကာ္မရွင္အဖြ႔ဲခြဲရံုးမွာ လာၿပီးေတာ့ မဲေပးရတယ္။ အဲ့ဒီ့ေနရာမွာလည္း ေစာင့္ၾကည့္ေနလို႔ရပါတယ္။
အဲ့တာေတြၿပီးရင္ ဘယ္သူေတြ မဲေပးတယ္ဆိုတာ ပံုစံ (၁၃) ဆိုတာ မွတ္တမ္းတင္ ထားရပါတယ္။ ဘယ္ႏွစ္ေယာက္မဲေပးတယ္ဆိုတာ ရွိၿပီးသားပါ။ အဲ့ဒီ့ႀကိဳတင္မဲပံုးႀကီးက ဘယ္အခ်ိန္မွာ အပ္ရလဲဆိုေတာ့ ေရြးေကာက္ပြဲေန႔ မနက္ေျခာက္နာရီ ထိုးတာနဲ႔ တၿပိဳင္နက္တည္း ဘယ္သူေတြ မဲေပးတယ္ဆိုတဲ့ စာရင္းနဲ႔ မဲပံုးကို မဲရံုကို အပ္ရပါတယ္။ ရပ္ကြက္ေက်းရြာ ေကာ္မရွင္အဖြဲ႔ခြဲ ဥကၠ႒ မဲရံုမွဴးကိုအပ္ ရပါတယ္။ အဲ့ဒီ့မဲရံုမွဴးကလည္းပဲ သူ႔မွာ ႏွစ္ေစာင္ရပါတယ္။ တစ္ေစာင္က ပံုစံ(၁၃) ေပါ့။ ဘယ္သူေတြ မဲေပးခဲ့တယ္ဆိုတဲ့ စာရင္း။ တေစာင္ကို သူထိန္းလိုက္ပါတယ္။ သိမ္းထားလိုက္ပါတယ္။ တေစာင္ကို မဲရံုေရွ႕မွာ ကပ္လိုက္ပါတယ္။ ႀကိဳတင္မဲ ဘယ္နွစ္ေယာက္ရွိလဲဆိုတာကို တခါတည္း သိသြားၿပီ။ ဘယ္လို အကုန္လံုးသိလဲဆိုေတာ့ ကင္မရာနဲ႔ ရိုက္ထားတဲ့ ဓာတ္ပံုမွတ္တမ္းလည္းရွိတယ္။
ၿပီးလို႔ရွိရင္ က်ေနာ္တို႔ ေရြးေကာက္ပြဲ စပါတယ္။ စၿပီး မဲေပးၾကပါတယ္။ ညေန ၄နာရီထိုးလို႔ မဲေပးမယ့္သူ မရွိဘူးဆိုရင္ မဲရံုကို ပိတ္ပါတယ္။ အဲ့ဒီ့အခ်ိန္မွာ ဘယ္မဲက စ ေရ လဲ ဆိုရင္ ႀကိဳတင္မဲက စ ေရ ပါတယ္။ အဲ့က်ရင္ ဖြင့္ေဖာက္လိုက္တယ္။ ဟိုမွာ ကပ္ထားတာ အရြက္တစ္ရာဆိုရင္ ဒီမွာ တစ္ရာ ထြက္လာရင္ ၿပီးၿပီေလ။ အ့ဲဒီ့မွာ ေကာက္လို႔ ဘယ္ႏွစ္မဲ ရလဲ ဆိုတာ မွတ္တမ္းတင္ထားမယ္။ ဒီ့ထက္ ပိုလာစရာလည္း မရွိပါဘူး။
ဟိုတုန္းက ခက္ေနတာက ေျပာတာက ခ်င္းျပည္နယ္က ကိုယ္စားလွယ္တဦးဆို ဘယ္လိုေျပာလဲ ဆိုေတာ့ ဥကၠ႒ႀကီး တဲ့ က်ေနာ္ ေတာ္ေတာ္စိတ္ပ်က္သြားၿပီတဲ့။ ညမအိပ္တုန္းက အခ်ိန္ကေတာ့ က်ေနာ္ ႏုိင္ေနေသးတယ္တဲ့။ မနက္ မိုးလင္းေတာ့ က်ေနာ္ ရံႈးသြားၿပီတဲ့။ ဟ ဘာျဖစ္တာလဲ ဆိုေတာ့ ႀကိဳတင္မဲေတြ ေရာက္လာလို႔ က်ေနာ္ ရံႈးခဲ့တယ္တဲ့။ က်ေနာ့္လက္ထက္မွာ ဒီလိုမျဖစ္ေစရဘူး။ ဒါကေတာ့ ဘာလဲဆိုေတာ့ မဲဆႏၵနယ္ အတြင္းမွာ ရွိတဲ့ဟာ၊ ဘယ္သူေတြ ေပးတယ္ဆိုတာ သိတယ္။ count လုပ္တယ္ ဒီ့ထက္ပိုစရာမရွိဘူး။
ေနာက္တခုက ခုနက ေျပာသလို တုိင္းျပည္ထဲမွာပဲ သင္တန္းသြားတက္ေနတယ္ ဆိုတဲ့ပံုစံမ်ိဳးေတြ၊ ခုနကေျပာသလို တပ္မေတာ္သားေတြ ေရွ႕တန္းသြား၊ တတပ္လံုးလည္းပဲ ေရွ႕တန္း မတက္ပါဘူး။ အခုဆို ပိုနည္းသြားတယ္။ အနည္းအက်ဥ္းပါပဲ။ အဲ့တာမ်ိဳးဆို က်ေနာ္တို႔က ပံုစံ (၁၅) နဲ႔ မဲ လက္မွတ္ ေပးပါတယ္။ အဲ့တာလည္း က်ေနာ္ စာရင္းရွိပါတယ္။
ထို႔အတူပဲ ႏုိင္ငံ ႏိုင္ငံေတြမွာ တရားဝင္ သြားေနတဲ့ ပုဂၢိဳလ္ေတြ ကိုလည္း ပံုစံ (၁၅) နဲ႔ ေတာင္းထားပါတယ္။ ဒါလည္း က်ေနာ္တို႔ဆီမွာ စာရင္းရွိပါတယ္။ အဲ့တာက်ေတာ့ မဲလက္မွတ္ပို႔ထားတယ္။ မဲလက္မွတ္ျပန္လာတယ္။ ဘယ္တုိင္းျပည္က ဘယ္သူေတြ ဆိုတာလဲ lists က ရွိၿပီးသားပါ။ အဲ့တာေတြကေတာ့ ၿမိဳ႕နယ္က ပို႔လိုက္တဲ့အတြက္ ၿမိဳ႕နယ္ ေရာက္ပါတယ္။ ၿမိဳ႕နယ္ေရာက္တဲ့အတြက္ ၿမိဳ႕နယ္မွာ ရွိတဲ့ မဲပံုးက အဲ့ဒီ့ေရြးေကာက္ပြဲေန႔ မဲရံုပိတ္မယ့္အခ်ိန္ ေလးနာရီမွာ ေရ ပါတယ္။ ေရၿပီးရင္ ခုနက ပံုစံ (၁၃) နဲ႔ ႀကိဳတင္မဲေပးထားတာ ဘယ္ႏွစ္ေယာက္၊ lists က ရွိၿပီးသားပါ။ ေရ လိုက္လို႔ရွိရင္ ဟိုမွာ တေထာင္ရွိရင္ ဒီမွာလည္း တေထာင္ရွိရမွာပါ။ တေထာင္ကို ေရၿပီးေတာ့ အခ်ိဳးက် ဘယ္လိုရလဲဆိုတာ က်ေနာ္တို႔ ကပ္ထားလုိက္ပါတယ္။ အဲ့ဒီ့ေနာက္ပိုင္းက လာတဲ့မဲ ကေတာ့ က်ေနာ္တို႔ ပယ္မဲ ပဲ ျဖစ္မွာေပါ့။
ဟိုတုန္းက ဒီလို ပြင့္လင္းျမင္သာမႈ မရွိတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ တခါတည္း ေျပာေနတာပါ။ က်ေနာ့္ လက္ထက္မွာ မရွိပါဘူး။ အၾကမ္းဖ်င္း က်ေနာ့္ဘက္က အာမခံတဲ့အေနနဲ႔ သက္ေသအျဖစ္ ေျပာရမယ္ဆိုရင္ ၂၀၁၂ ၾကားျဖတ္ေရြးေကာက္ပြဲမွာ ဒီျပႆနာမွ မရွိပဲ။ က်ေနာ္ ၂၀၁၂ ကတည္းက ျပင္ထားတာပါ။ ပြင့္လင္းျမင္သာမႈ ရွိပါတယ္။ ရွိေအာင္လည္း လုပ္ထားတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ လုပ္လို႔လဲ မရပါဘူး ေနာ္။ အဲ့ဒီ့အတြက္ေၾကာင့္ ဒီ ၂၀၁၅ မွာေတာ့ ႀကိဳတင္မဲဟာ က်ေနာ္တို႔အတြက္ သိပ္ၿပီးေတာ့ ျပႆနာ ရွိမယ့္ အေၾကာင္း မရွိဘူးလို႔ပဲ က်ေနာ္ ဒီလိုပဲ ျမင္ပါတယ္။
ေရြးေကာက္ပဲြေကာ္မရွင္ ဥကၠ႒ ဦးတင္ေအးကို ဗီြအိုေအ ရန္ကုန္ရံုး တာ၀န္ခံ ေဒၚခင္စုိး၀င္းက ေနျပည္ေတာ္ ျပည္ေထာင္စု ေရြးေကာက္ပဲြေကာ္မရွင္ ရံုးခ်ဳပ္မွာ ေတြ႔ဆံုေမးျမန္းထားပါတယ္။
လာမယ့္ ႏို၀င္ဘာလ ေရြးေကာက္ပဲြမွာ ၿပီးခဲ့တဲ့ ၂၀၁၀ ခုႏွစ္ ေရြးေကာက္ပဲြ တုန္းကလို ႀကိဳတင္မဲ ေပးမႈ စနစ္ေတြမွာ ျပႆနာ မရိွေအာင္လို႔ ႀကိဳတင္ ျပင္ဆင္မႈေတြနဲ႔၊ ပြင့္လင္း ျမင္သာမႈေတြ ရိွေအာင္ ေဆာင္ရြက္ ထားတယ္လို႔ ျပည္ေထာင္စု ေရြးေကာက္ပဲြ ေကာ္မရွင္ ဥကၠ႒ ဦးတင္ေအးက ဗီြအိုေအကို ေျပာ ပါတယ္။ ေရြးေကာက္ပဲြ ျပင္ဆင္ ေဆာင္ရြက္မႈ ေတြနဲ႔ ပတ္သက္လုိ႔ ေရြးေကာက္ပဲြ ေကာ္မရွင္ ဥကၠ႒ ဦးတင္ေအးကို ဗီြအိုေအ ရန္ကုန္ရံုး တာ၀န္ခံ ေဒၚခင္စုိး၀င္းက ေနျပည္ေတာ္ ျပည္ေထာင္စု ေရြးေကာက္ပဲြ ေကာ္မရွင္ ရံုးခ်ဳပ္မွာ ေတြ႔ဆံု ေမးျမန္း ထားပါတယ္။
ေဒၚခင္စိုးဝင္း။ ။ ဟုတ္ကဲ့။ ကာတာစင္တာကေနၿပီးေတာ့ ၿပီးခဲ့တဲ့ ၾသဂုတ္လ ၁၉ရက္ေန႔ကေနၿပီးေတာ့ ဒုတိယအႀကိမ္အစီရင္ခံစာေပါ့ေလ။ ေရြးေကာက္ပြဲ အေျခအေန ေရြးေကာက္ပြဲေကာ္မရွင္ကို အၾကံျပဳတဲ့အေနနဲ႔ အၾကံျပဳခ်က္ပါ။ သူ႔ရဲ႕ အစီရင္ခံစာထဲမွာ ေရြးေကာက္ပြဲေကာ္မရွင္ကို အဓိက အၾကံျပဳခ်က္ ေျခာက္ခ်က္ ပါပါတယ္။ ေျခာက္ခ်က္အၾကမ္းဖ်င္းက ၾကည့္လိုက္လို႔ရွိရင္ သူကေတာ့ သတင္းအခ်က္အလက္ေတြ ျဖန္႔ျဖဴးဖို႔၊ မဲဆႏၵရွင္ေတြ ျပည္သူလူထုသိေအာင္ မဲေပးဖို႔ မဲေပးနည္းစနစ္ေတြကို သတင္းမွန္ကန္စြာ ထုတ္ျပန္ဖို႔တို႔ ပြင့္လင္းျမင္သာမႈ အစံုပါတာေပါ့ေလ။ အဲ့ဒီ့အထဲမွာ ႀကိဳတင္မဲကိစၥေလးကို သူထည့္ေရးထားပါတယ္။ ႀကိဳတင္မဲဆိုတဲ့ေနရာမွာလည္း လူေတြက ႀကိဳတင္မဲဆိုတာနဲ႔ ဘဝင္မက်ၾကပါဘူး။ ႀကိဳတင္မဲဆိုတာနဲ႔ မဲခိုးေတာ့ မဲလိမ္ေတာ့မွာပဲ ထင္ၾကတယ္။ အထူးသျဖင့္ကေတာ့ ႀကိဳတင္မဲေပးတဲ့သူေတြကလည္း စစ္တပ္ကလူ၊ တပ္မေတာ္ကလူေတြ၊ တပ္ရင္းမိသားစုေတြ ပါမယ္။ သင္တန္းတက္ေနတဲ့သူေတြပါမယ္။ ခရီးသြားေနတဲ့ သူေတြ ပါမယ္ဆိုေတာ့ အထူးသျဖင့္ စစ္တပ္ကို အျမင္မၾကည္လင္တဲ့ ေခတ္ေရာက္ေနတဲ့ အခါက်ေတာ့ ဟာ စစ္တပ္ထဲမွာ ႀကိဳတင္မဲေပးမယ္ ဆိုတာနဲ႔တင္ကို ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ဘဝင္ မက်ၾကဘူးေပါ့ေလ။ အဲ့ဒီ့ေတာ့ ႀကိဳတင္မဲေပးတဲ့ေနရာ မွာေရာ ႏုိင္ငံတကာ ေလ့လာ အကဲခတ္ေရးအဖြဲ႔ေတြ ျပည္တြင္း ေလ့လာအကဲခတ္ေရးအဖြဲ႔ေတြအေနန႔ဲေရာ သြားၿပီးေတာ့ ၾကည့္ရႈ႕လို႔ရပါလားရွင့္။
ဦးတင္ေအး။ ။ ႀကိဳတင္မဲနဲ႔ပတ္သက္လို႔ကေတာ့ေလ ခဲမွန္ဖူးတဲ့ စာသူငယ္လိုျဖစ္ေနတာပါ။ တကယ့္ တကယ္ကေတာ့ ေၾကာက္ေနတဲ့သေဘာ၊ စိုးရိမ္တဲ့သေဘာ။ ဒါျဖစ္ေနတာပါ။ က်ေနာ္တို႔လည္းပဲ ၂၀၁၀ ေရြးေကာက္ပြဲၿပီးေတာ့ ႀကိဳတင္မဲနဲ႔ပတ္သက္လို႔ ျပန္ေလ့လာပါတယ္။ ႀကိဳတင္မဲ အနည္းဆံုး ဘယ္ႏွစ္ေရာက္ရွိလဲ။ ဘယ္ႏွစ္မဲနဲ႔ အႏိုင္အရႈံး ျဖစ္သြားလဲ။ ေပးမဲ ဘယ္ေလာက္ရလဲ။ ႀကိဳတင္မဲ ဘယ္ေလာက္ေၾကာင့္ အႏိုင္ရသြားလဲ။ ျပန္သံုးသပ္ပါတယ္။ သံုးသပ္ၿပီးေတာ့ ႀကိဳတင္မဲ ေပးတဲ့သူေတြက ဘယ္သူေပးတဲ့မဲလဲလို႔ သံုးသပ္လိုက္တဲ့အခါက်ေတာ့ အခုနက ေျပာသလို တပ္မေတာ္ကခ်ည္းပဲ သပ္သပ္ မဟုတ္ပါဘူး။ က်န္တဲ့သူေတြ အမ်ားႀကီးပါပါတယ္။ လုပ္ခ်င္တာ လုပ္ေနတဲ့အခ်ိန္တုန္းကေတာ့ ဒါက ျဖစ္သြားတာပါ။ ေနာ္ ျပန္တြက္မယ္ ဆို တပ္မေတာ္ခ်ည္းပဲ သပ္သပ္လည္း မဟုတ္ပါဘူး။
တခ်ိဳ႕ဆို ေသာင္းဂဏန္းအထိ ထည့္သြားတဲ့ ႀကိဳတင္မဲေတြရွိပါတယ္။ အယ့္ ေတာ္ေတာ္ေလးလည္း စဥ္းစားစရာေတြရွိပါတယ္။ က်ေနာ့္လက္ထက္မွာေတာ့ ဒါေတြအကုန္ က်ေနာ္ ေမ့ထားပါတယ္။ ဒီအေပၚမွာပဲ က်ေနာ္ သခၤန္းစာယူပါတယ္။ ဒါေတြ မျဖစ္ေအာင္ ဘယ္လိုလုပ္မလဲဆိုေတာ့ အခ်က္ တစ္ကေတာ့ ဥပေဒ ခုိင္ခုိင္မာမာ ျဖစ္ဖို႔ လိုတယ္။ ဥပေဒ ခုိင္မာတိက်ဖို႔ လိုတယ္။ ရွင္းရွင္းလင္းလင္း ျဖစ္ဖို႔ လိုတယ္။ ပြင့္လင္းျမင္သာမႈ ရွိဖို႔လိုတယ္။
ဒါေၾကာင့္ က်ေနာ္တို႔ ဥပေဒေတြ အကုန္လံုး၊ ဥပေဒကေတာ့ လႊတ္ေတာ္က လုပ္တာေပါ့ေလ။ လႊတ္ေတာ္မွာ နည္းဥပေဒျပ႒ာန္းႏုိင္ဖို႔က က်ေနာ္တို႔ လုပ္တာ။ ဖတ္ၿပီးေတာ့ ရွင္းေအာင္ ထင္လင္းျမင္သာေအာင္ ဒါေတြ ခုိင္ခိုင္မာမာျဖစ္ေအာင္ ဒါေတြ အကုန္က်ေနာ္တို႔ ျပန္ေရးပါမယ္။ ေရးၿပီးေတာ့ က်ေနာ္တို႔ ပါတီေတြ CSO ေတြ ခ်ျပတယ္။ ၿပီးေတာ့ Feedback ေတြ ယူ။ ယူၿပီးေတာ့ ျပန္ၿပီးေတာ့ ေဆြးေႏြး၊ လႊတ္ေတာ္တြင္း တင္ျပၿပီး ေနာက္ပိုင္းမွာ က်ေနာ္တို႔ နည္းဥပေဒ တင္ပါတယ္။ နည္းဥပေဒမွာေတာ့ ရွင္းရွင္းလင္းလင္း ရွိပါတယ္။ သူတို႔ ဘာမွ ေမးစရာမလိုပါဘူး။
ဥပမာ ႀကိဳတင္မဲဆိုတာ ႏွစ္မ်ိဳးရွိတာကိုး။ တစ္က မဲဆႏၵနယ္အတြင္းမွာ ရွိေသာ ႀကိဳတင္မဲ၊ သူက ဖ်ားလို႔ နာလို႔ရွိရင္ အိမ္ကို သြားၿပီးေတာ့ ႀကိဳတင္မဲ ေတာင္းပါတယ္။ ႀကိဳတင္မဲေပးၿပီးေတာ့ ဆိုင္းထိုး မဲပံုးထဲ ထည့္ အဲ့သလို သြားေတာင္းတဲ့အခ်ိန္မွာ ဘယ္လိုလဲ ဆိုေတာ့ ရပ္ကြက္နဲ႔ ေက်းရြာ ေကာ္မရွင္အဖြဲ႔ခြဲ သြားတယ္။ သို႔ေသာ္လည္း မဲရံုကိုယ္စားလွယ္တို႔ မဲရံု Observers တို႔ လိုက္သြားလို႔ရပါတယ္။ ၾကည့္လို႔ရပါတယ္။
ေနာက္တခုက ဘာလဲဆိုေတာ့ အလုပ္ရွိတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ ခရီးသြားမယ္။ ဥပမာ က်ေနာ္ဆိုရင္ မႏၱေလးမွာ တာဝန္က်တယ္။ အဖြဲ႔ဝင္တေယာက္ အေနနဲ႔ ေရြးေကာက္ပြဲ မတုိင္ခင္မွာ မဲေပးမယ့္ ေရြးေကာက္ပြဲဆုိင္ရာ မဲႀကီးၾကပ္မယ္ဆိုၿပီး ႀကိဳတင္မဲ ေပးသြားတယ္။ ဒီလိုတာဝန္နဲ႔ ခရီးသြားဖို႔ရွိလို႔ရွိရင္ ဒါေတြလည္းပဲ သြားမယ္ဆိုရင္ ေနေကာင္းတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ ရပ္ကြက္ေက်းရြာနဲ႔ ေကာ္မရွင္အဖြ႔ဲခြဲရံုးမွာ လာၿပီးေတာ့ မဲေပးရတယ္။ အဲ့ဒီ့ေနရာမွာလည္း ေစာင့္ၾကည့္ေနလို႔ရပါတယ္။
အဲ့တာေတြၿပီးရင္ ဘယ္သူေတြ မဲေပးတယ္ဆိုတာ ပံုစံ (၁၃) ဆိုတာ မွတ္တမ္းတင္ ထားရပါတယ္။ ဘယ္ႏွစ္ေယာက္မဲေပးတယ္ဆိုတာ ရွိၿပီးသားပါ။ အဲ့ဒီ့ႀကိဳတင္မဲပံုးႀကီးက ဘယ္အခ်ိန္မွာ အပ္ရလဲဆိုေတာ့ ေရြးေကာက္ပြဲေန႔ မနက္ေျခာက္နာရီ ထိုးတာနဲ႔ တၿပိဳင္နက္တည္း ဘယ္သူေတြ မဲေပးတယ္ဆိုတဲ့ စာရင္းနဲ႔ မဲပံုးကို မဲရံုကို အပ္ရပါတယ္။ ရပ္ကြက္ေက်းရြာ ေကာ္မရွင္အဖြဲ႔ခြဲ ဥကၠ႒ မဲရံုမွဴးကိုအပ္ ရပါတယ္။ အဲ့ဒီ့မဲရံုမွဴးကလည္းပဲ သူ႔မွာ ႏွစ္ေစာင္ရပါတယ္။ တစ္ေစာင္က ပံုစံ(၁၃) ေပါ့။ ဘယ္သူေတြ မဲေပးခဲ့တယ္ဆိုတဲ့ စာရင္း။ တေစာင္ကို သူထိန္းလိုက္ပါတယ္။ သိမ္းထားလိုက္ပါတယ္။ တေစာင္ကို မဲရံုေရွ႕မွာ ကပ္လိုက္ပါတယ္။ ႀကိဳတင္မဲ ဘယ္နွစ္ေယာက္ရွိလဲဆိုတာကို တခါတည္း သိသြားၿပီ။ ဘယ္လို အကုန္လံုးသိလဲဆိုေတာ့ ကင္မရာနဲ႔ ရိုက္ထားတဲ့ ဓာတ္ပံုမွတ္တမ္းလည္းရွိတယ္။
ၿပီးလို႔ရွိရင္ က်ေနာ္တို႔ ေရြးေကာက္ပြဲ စပါတယ္။ စၿပီး မဲေပးၾကပါတယ္။ ညေန ၄နာရီထိုးလို႔ မဲေပးမယ့္သူ မရွိဘူးဆိုရင္ မဲရံုကို ပိတ္ပါတယ္။ အဲ့ဒီ့အခ်ိန္မွာ ဘယ္မဲက စ ေရ လဲ ဆိုရင္ ႀကိဳတင္မဲက စ ေရ ပါတယ္။ အဲ့က်ရင္ ဖြင့္ေဖာက္လိုက္တယ္။ ဟိုမွာ ကပ္ထားတာ အရြက္တစ္ရာဆိုရင္ ဒီမွာ တစ္ရာ ထြက္လာရင္ ၿပီးၿပီေလ။ အ့ဲဒီ့မွာ ေကာက္လို႔ ဘယ္ႏွစ္မဲ ရလဲ ဆိုတာ မွတ္တမ္းတင္ထားမယ္။ ဒီ့ထက္ ပိုလာစရာလည္း မရွိပါဘူး။
ဟိုတုန္းက ခက္ေနတာက ေျပာတာက ခ်င္းျပည္နယ္က ကိုယ္စားလွယ္တဦးဆို ဘယ္လိုေျပာလဲ ဆိုေတာ့ ဥကၠ႒ႀကီး တဲ့ က်ေနာ္ ေတာ္ေတာ္စိတ္ပ်က္သြားၿပီတဲ့။ ညမအိပ္တုန္းက အခ်ိန္ကေတာ့ က်ေနာ္ ႏုိင္ေနေသးတယ္တဲ့။ မနက္ မိုးလင္းေတာ့ က်ေနာ္ ရံႈးသြားၿပီတဲ့။ ဟ ဘာျဖစ္တာလဲ ဆိုေတာ့ ႀကိဳတင္မဲေတြ ေရာက္လာလို႔ က်ေနာ္ ရံႈးခဲ့တယ္တဲ့။ က်ေနာ့္လက္ထက္မွာ ဒီလိုမျဖစ္ေစရဘူး။ ဒါကေတာ့ ဘာလဲဆိုေတာ့ မဲဆႏၵနယ္ အတြင္းမွာ ရွိတဲ့ဟာ၊ ဘယ္သူေတြ ေပးတယ္ဆိုတာ သိတယ္။ count လုပ္တယ္ ဒီ့ထက္ပိုစရာမရွိဘူး။
ေနာက္တခုက ခုနက ေျပာသလို တုိင္းျပည္ထဲမွာပဲ သင္တန္းသြားတက္ေနတယ္ ဆိုတဲ့ပံုစံမ်ိဳးေတြ၊ ခုနကေျပာသလို တပ္မေတာ္သားေတြ ေရွ႕တန္းသြား၊ တတပ္လံုးလည္းပဲ ေရွ႕တန္း မတက္ပါဘူး။ အခုဆို ပိုနည္းသြားတယ္။ အနည္းအက်ဥ္းပါပဲ။ အဲ့တာမ်ိဳးဆို က်ေနာ္တို႔က ပံုစံ (၁၅) နဲ႔ မဲ လက္မွတ္ ေပးပါတယ္။ အဲ့တာလည္း က်ေနာ္ စာရင္းရွိပါတယ္။
ထို႔အတူပဲ ႏုိင္ငံ ႏိုင္ငံေတြမွာ တရားဝင္ သြားေနတဲ့ ပုဂၢိဳလ္ေတြ ကိုလည္း ပံုစံ (၁၅) နဲ႔ ေတာင္းထားပါတယ္။ ဒါလည္း က်ေနာ္တို႔ဆီမွာ စာရင္းရွိပါတယ္။ အဲ့တာက်ေတာ့ မဲလက္မွတ္ပို႔ထားတယ္။ မဲလက္မွတ္ျပန္လာတယ္။ ဘယ္တုိင္းျပည္က ဘယ္သူေတြ ဆိုတာလဲ lists က ရွိၿပီးသားပါ။ အဲ့တာေတြကေတာ့ ၿမိဳ႕နယ္က ပို႔လိုက္တဲ့အတြက္ ၿမိဳ႕နယ္ ေရာက္ပါတယ္။ ၿမိဳ႕နယ္ေရာက္တဲ့အတြက္ ၿမိဳ႕နယ္မွာ ရွိတဲ့ မဲပံုးက အဲ့ဒီ့ေရြးေကာက္ပြဲေန႔ မဲရံုပိတ္မယ့္အခ်ိန္ ေလးနာရီမွာ ေရ ပါတယ္။ ေရၿပီးရင္ ခုနက ပံုစံ (၁၃) နဲ႔ ႀကိဳတင္မဲေပးထားတာ ဘယ္ႏွစ္ေယာက္၊ lists က ရွိၿပီးသားပါ။ ေရ လိုက္လို႔ရွိရင္ ဟိုမွာ တေထာင္ရွိရင္ ဒီမွာလည္း တေထာင္ရွိရမွာပါ။ တေထာင္ကို ေရၿပီးေတာ့ အခ်ိဳးက် ဘယ္လိုရလဲဆိုတာ က်ေနာ္တို႔ ကပ္ထားလုိက္ပါတယ္။ အဲ့ဒီ့ေနာက္ပိုင္းက လာတဲ့မဲ ကေတာ့ က်ေနာ္တို႔ ပယ္မဲ ပဲ ျဖစ္မွာေပါ့။
ဟိုတုန္းက ဒီလို ပြင့္လင္းျမင္သာမႈ မရွိတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ တခါတည္း ေျပာေနတာပါ။ က်ေနာ့္ လက္ထက္မွာ မရွိပါဘူး။ အၾကမ္းဖ်င္း က်ေနာ့္ဘက္က အာမခံတဲ့အေနနဲ႔ သက္ေသအျဖစ္ ေျပာရမယ္ဆိုရင္ ၂၀၁၂ ၾကားျဖတ္ေရြးေကာက္ပြဲမွာ ဒီျပႆနာမွ မရွိပဲ။ က်ေနာ္ ၂၀၁၂ ကတည္းက ျပင္ထားတာပါ။ ပြင့္လင္းျမင္သာမႈ ရွိပါတယ္။ ရွိေအာင္လည္း လုပ္ထားတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ လုပ္လို႔လဲ မရပါဘူး ေနာ္။ အဲ့ဒီ့အတြက္ေၾကာင့္ ဒီ ၂၀၁၅ မွာေတာ့ ႀကိဳတင္မဲဟာ က်ေနာ္တို႔အတြက္ သိပ္ၿပီးေတာ့ ျပႆနာ ရွိမယ့္ အေၾကာင္း မရွိဘူးလို႔ပဲ က်ေနာ္ ဒီလိုပဲ ျမင္ပါတယ္။
ေရြးေကာက္ပဲြေကာ္မရွင္ ဥကၠ႒ ဦးတင္ေအးကို ဗီြအိုေအ ရန္ကုန္ရံုး တာ၀န္ခံ ေဒၚခင္စုိး၀င္းက ေနျပည္ေတာ္ ျပည္ေထာင္စု ေရြးေကာက္ပဲြေကာ္မရွင္ ရံုးခ်ဳပ္မွာ ေတြ႔ဆံုေမးျမန္းထားပါတယ္။
