ျမန္မာ လူ႔အခြင့္အေရး အကဲစမ္းမႈေတြ အထူး ကိုယ္စားလွယ္ တင္ျပ
ကုိေဇာ္၀င္းလႈိင္
15.3.2016
ကုလသမဂၢ လူ႔အခြင့္အေရး ေကာင္စီရဲ႕ ၃၁ ႀကိမ္ေျမာက္ ညီလာခံ အတြင္း ကုလသမဂၢ လူ႔အခြင့္အေရး အထူး ကုိယ္စားလွယ္ Ms. Yan Hee Lee က ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ လြတ္ေတာ္ အပါအ၀င္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ယႏၱရားေတြမွာ စစ္တပ္က ပါ၀င္ေနတာ၊ တရား ဥပေဒပုိင္း ဆုိင္ရာ ေတြမွာ ျပဳျပင္ ေျပာင္းလဲမႈ လုိအပ္ ေနေသးတာ၊ ရခုိင္ျပည္နယ္ အတြင္းက အေျခအေနေတြနဲ႔ တုိင္းရင္းသား ေဒသတခ်ဳိ႕မွာ တုိက္ပြဲေတြ ဆက္ျဖစ္ေနေသးတာေၾကာင့္ ဒုကၡသည္ေတြ တုိးမ်ားလာေနတာ စတဲ့ အခ်က္ေတြကုိ မီးေမာင္းထုိး တင္ျပ သြားပါတယ္။ လူ႔အခြင့္အေရး အထူး ကုိယ္စားလွယ္ Yan Hee Lee ရဲ႕ အနာဂတ္ အေရးနဲ႔ ပတ္သက္လုိ႔လည္း ဒီညီလာခံ အတြင္း လူ႔အခြင့္အေရး ေကာင္စီက ဆုံးျဖတ္ခ်က္ ခ်ဖုိ႔ရွိေနပါတယ္။ အျပည့္အစုံ ကုိေတာ့ ကုိေဇာ္၀င္းလႈိင္က တင္ျပ ေပးထားပါတယ္။
ဆြစ္ဇာလန္ႏုိင္ငံ၊ ဂ်နီဗာၿမိဳ႕မွာ က်င္းပေနတဲ့ လူ႔အခြင့္အေရး ညီလာခံမွာ ျမန္မာႏုိ္င္ငံဆုိင္ရာ ကုလသမဂၢ လူ႔အခြင့္အေရး အထူး ကုိယ္စားလွယ္ Ms. Yan Hee Lee က ျမန္မာႏုိင္ငံအတြင္းက လူ႔အခြင့္အေရး ေနာက္ဆုံး အေျခအေနနဲ႔ပတ္သက္လုိ႔ မတ္လ ၁၄ ရက္၊ တနလၤာေန႔က အစီရင္ခံစာ တင္သြင္းခဲ့တာပါ။
တခ်ိန္က ႏုိင္ငံေရးအက်ဥ္းသားေတြအျဖစ္ အက်ဥ္းခ်ခံခဲ့ရသူေတြ အခု လြတ္ေတာ္အမတ္ေတြအျဖစ္ ေရြးေကာက္ တင္ေျမာက္ခံရၿပီး လြတ္ေတာ္ထဲေရာက္လာတာကုိ ၾကည့္ျခင္းအားျဖင့္ ျမန္မာႏုိင္ငံအတြင္းက လူ႔အခြင့္အေရးအေျခအေနေတြဟာ အတုိင္းအတာတခုအထိ တုိးတက္မႈရွိခဲ့တယ္ဆုိတာကုိ ျပသေနတာျဖစ္တဲ့ အေၾကာင္း ယန္ဟီးလီက သူမရဲ႕ အစီရင္ခံစာ အစမွာ အခုလုိ ေျပာၾကားလုိက္ပါတယ္။
“တခ်ိန္ကလူ႔အခြင့္အေရးေကာင္စီအေနနဲ႔ စိုးရိမ္မကင္းျဖစ္ခဲ့တဲ့ ႏိုင္ငံေရးအက်ဥ္းသားေဟာင္း (၁၀၀)ေက်ာ္ဟာ အခုဆိုလႊတ္ေတာ္တြင္းေရာက္ေနပါၿပီ။ ဒါအျပင္ အရင္က (၁၅)ႏွစ္နီးပါးၾကာ ေနအိမ္အက်ယ္ခ်ဳပ္ခ်ခံခဲ့ရတဲ့ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ကိုယ္တိုင္လည္း လႊတ္ေတာ္မွာ အဓိကႏိုင္ငံေရးပါတီေခါင္းေဆာင္ျဖစ္လာေနပါၿပီ။ ေရြးေကာက္ပဲြဟာ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕သမိုင္းမွာ စာမ်က္နွာသစ္စတင္လိုက္တဲ့ လကၡဏာပါပဲ။ ဒါေပမဲ့လုပ္ေဆာင္စရာေတြက အမ်ားႀကီးက်န္ရွိေနပါေသးတယ္။ အစိုးရသစ္တိုင္းလိုပါပဲ။ လာမယ့္သတင္းပတ္ေတြမွာ အကဲစမ္းမႈေတြအမ်ားႀကီးရင္ဆိုင္ရမွာပါ။ သတိထားကိုင္တြယ္ရမယ့္ကိစၥရပ္ေတြလည္းအမ်ားႀကီးရွိမွာပါ။”
ဒါ့အျပင္ လူ႔အခြင့္အေရး အေျခအေနနဲ႔ပတ္သက္လုိ႔ ျမန္မာႏုိင္ငံအတြင္း ဆက္လက္ လုပ္ေဆာင္စရာ ရွိေနေသးတဲ့ အႀကံျပဳခ်က္ (၄) ခ်က္ကုိလည္း ယန္ဟီးလီက အဆုိျပဳ တင္သြင္းခဲ့တာမွာ ပထမအခ်က္အေနနဲ႔ကေတာ့ ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒ ျပင္ဆင္ေရး ျဖစ္တယ္လုိ႔ ေျပာပါတယ္။
“ပထမကေတာ့ လက္ရွိအုပ္ခ်ဳပ္ေရးယႏၱရားနဲ႔သက္ဆိုင္တဲ့ အကဲစမ္းမႈပါပဲ။ ဖဲြ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒအရ စစ္တပ္ကိုယ္စားလွယ္ (၂၅%)ဟာ လႊတ္ေတာ္ႏွစ္ရပ္စလံုးအျပင္ ျပည္နယ္နဲ႔တိုင္းတို႔မွာ ပါ၀င္တာျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ဖဲြ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ ျပင္ဆင္ႏိုင္ဖို႔ လိုအပ္မယ့္ အမတ္ေနရာ (၇၅%) ရဲ႕ေထာက္ခံမႈ မရရွိႏိုင္ေအာင္ သူတို႔ကို ဗီတိုအာဏာေပးထားသလိုျဖစ္ေနပါတယ္။ ဒါအျပင္အေရးႀကီးတဲ့ ၀န္ႀကီးဌာန(၃)ခုျဖစ္တဲ့ ကာကြယ္ေရး၊ ျပည္ထဲေရးနဲ႔ နယ္စပ္လံုၿခံဳေရး ၀န္ႀကီးဌာနတို႔ဟာလည္း စစ္တပ္ရဲ႕ေအာက္မွာရွိေနပါတယ္။ ဒီ၀န္ႀကီးဌာန သံုးခုစလံုးက လူ႕အခြင့္အေရးအေျခအေနတိုးတက္ေအာင္လုပ္ေဆာင္ရာမွာ အေရးႀကီးတဲ့က႑ေတြပဲျဖစ္ပါတယ္။”
ဒုတိယအခ်က္အေနနဲ႔ တရားဥပေဒ စုိးမုိးေရးက႑ေတြမွာ ျပဳျပင္စရာေတြ အမ်ားႀကီး ရွိေသးတယ္ဆုိတဲ့အခ်က္ကုိ ေထာက္ျပ ေျပာဆုိခဲ့ပါတယ္။
“ဒုတိယကေတာ့ တရားဥပေဒေတြကိုျပင္ဆင္ဖို႔ လိုအပ္တဲ့အခ်က္ပါ။ ႏိုင္ငံတကာစံႏႈန္းနဲ႔ မကိုက္ညီေတာ့တဲ့ ဥပေဒေတြကို ၂၀၁၁ခုႏွစ္ကစလို႔ ျပန္လည္သံုးသပ္ ျပင္ဆင္တာေတြရွိခဲ့တာကို က်မႀကိဳဆိုပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ လူ႔အခြင့္အေရးအရလိုက္နာရမယ့္ တာ၀န္ေတြနဲ႔ မကိုက္ညီမယ့္ ဥပေဒေတြ ရာနဲ႔ခ်ီၿပီး က်န္ရွိေနပါတယ္။ တခ်ဳိ႕တို႕ကေတာ့ ဥပေဒေဟာင္းေတြျဖစ္သလို တခ်ဳိ႕ကေတာ့ မၾကာမီကပဲ အတည္ျပဳခဲ့တာေတြရွိပါတယ္။”
တတိယအခ်က္အေနနဲ႔ ရခုိင္ျပည္နယ္အတြင္းက အေျခအေနေတြကုိ လူ႔အခြင့္အေရး အထူးကုိယ္စားလွယ္ ယန္ဟီးလီ တင္ျပခဲ့ပါတယ္။
“တတိယကေတာ့ ရခိုင္ျပည္နယ္အေျခအေနပါ။ အစိုးရသစ္တက္လာမွာျဖစ္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ ဒါဟာအတိတ္ကေၾကကဲြဖြယ္ရာ ျဖစ္ရပ္ကေန ရုန္းထြက္နိုင္မယ့္ အခြင့္ေကာင္းတရပ္ပါပဲ။ အေျခအေနဟာ ရွဳပ္ေထြးတယ္ဆိုတာ က်မနားလည္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့လို႔ ဖြံၿဖိဳးမႈတခုတည္းနဲ႔ေတာ့ မေလာက္ပါဘူး။ လူ႔အခြင့္အေရးအေျခအေနနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ စိုးရိမ္မကင္းျဖစ္စရာေကာင္းတဲ့ လက္ေတြ႕အေျခအေနမွာ ဆိုးရြားေနတဲ့ ရခိုင္ျပည္နယ္ရဲ႕လူေနမႈစနစ္ကို အလ်င္အျမန္ျပဳျပင္ေဆာင္ရြက္ေပးဖို႔လိုအပ္ပါတယ္။”
အပစ္အခတ္ရပ္စဲေရး စာခ်ဳပ္ ခ်ဳပ္ခဲ့ေပမယ့္လည္း ရွမ္းနဲ႔ ကခ်င္ျပည္ေတြမွာ တုိက္ပြဲေတြ ဆက္လက္ ျဖစ္ပြားေနၿပီး လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ဳိးေဖာက္မႈေတြ ဆက္လက္ ျဖစ္ပြားေနေသးေၾကာင္း ယန္ဟီးလီက ေျပာပါတယ္။
“ဒါေပမဲ့ အကဲစမ္းမႈေတြကေတာ့ရွိေနဆဲပါ။ အဖဲြ႔(၇)ဖဲြ႕က အပစ္အခတ္ရပ္စဲေရးမွာ လက္မွတ္ေရးထိုးခဲ့ျခင္းမရွိသလို အဖဲြ႔ (၃)ဖဲြ႕ကလည္း လက္မွတ္ေရးထိုးခြင့္ကိုမရခဲ့ၾကပါဘူး။ က်မအခုတင္သြင္းေနခ်ိန္မွာပဲ တိုက္ပဲြေတြဟာဆက္လက္ျဖစ္ပြားၿပီးေတာ့ အေျခအေနဟာ ပိုၿပီးျပင္းထန္လာစရာ အေၾကာင္းရွိပါတယ္။ တိုက္ခိုက္မႈေတြမွာ လူ႔အခြင့္အေရးက်ဴးလြန္ခ်ဳိးေဖာက္မႈေတြရွိေနပါတယ္။ အုပ္စုအားလံုးတို႔က တရားနည္းလမ္းမက် သတ္ျဖတ္မႈေတြ၊ ႏွိပ္စက္ညွင္းပမ္းမႈေတြ၊ အသက္မျပည့္သူေတြကို အတင္းအဓမၼ လုပ္အားေပးခိုင္းေစဖို႔ ျပန္ေပးဆဲြတာေတြ၊ လိင္ပိုင္းဆိုင္ရာအၾကမ္းဖက္မႈေတြ စတာေတြကိုေတြ႕ရပါတယ္။
ျမန္မာႏုိင္ငံရဲ႕ အေရွ႕ေျမာက္ပုိင္းမွာ ဒုကၡသည္ဦးေရဟာ ႏွစ္သိန္း သုံးေသာင္းေက်ာ္ ရွိေနတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ ဂ်နီဗာၿမိဳ႕ရဲ႕ လူဦးေရထက္ေတာင္ မ်ားေနေသးေၾကင္းလည္း မစ္ယန္ဟီးလီက ေထာက္ျပသြားပါတယ္။
ျမန္မာႏုိင္ငံရဲ႕ လူ႔အခြင့္အေရးအေျခအေနေတြနဲ႔ ပတ္သက္လုိ႔ ကုလသမဂၢလူ႔အခြင့္အေရး အထူးကုိယ္စားလွယ္ ယန္ဟီးလီအပါအ၀င္ ႏုိင္ငံအသီးသီးက တင္ျပခဲ့ၾကတဲ့အခ်က္ေတြဟာ လက္ေတြ႔အေျခအေနေတြနဲ႔ ကြာျခားေနတယ္လုိ႔ ျမန္မာအစုိးရ အၿမဲတမ္းကုိယ္စားလွယ္ ဦးေမာင္ေ၀က ျပန္လည္ တုန္႔ျပန္ခဲ့ပါတယ္။သူတို႔တေတြရဲ႕ အျမင္ေတြဟာ လက္ေတြ႕႕႔ ျဖစ္ရပ္ေတြနဲ႔ သိပ္ကိုကြာျခားေနပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ လိင္ပိုင္းဆိုင္ရာ အၾကမ္းဖက္မႈနဲ႔ပတ္သက္လို႔လည္း က်ေနာ္တို႔ အျမင္မွာ သိပ္ကို အက်ယ္ခ်ဲ႕ ေျပာဆိုထားတာ ေတြ႕႔ရပါတယ္။ လူေတြခံစားခ်က္ ျပင္းျပေအာင္ အက်ယ္ခ်ဲ႔ထားတာပါ။ OHCR ရံုးခန္းဖြင့္ဖို႔နဲ႔ ပတ္သက္လို႔လည္း က်ေနာ္တို႔ မၾကာခဏ တံု႔ျပန္ခဲ့ၿပီးျဖစ္လို႔ အခု ထပ္မေျပာလိုေတာ့ပါဘူး။ ရခိုင္ျပည္နယ္နဲ႔ ပတ္သက္လို႔လည္း က်ေနာ္တို႔ရဲ႕ အျမင္ေတြကို တင္ျပခဲ့ၿပီးျဖစ္ပါတယ္။ က်ေနာ္တို႔ သတိထားမိတဲ့အခ်က္က ကိုယ္စားလွယ္အမ်ားစုဟာ ဘာသာေရးကို ေရွ႔တန္းတင္လိုၾကတဲ့အတြက္ ဒါဟာ မသင့္ေလွ်ာ္ပါဘူး။ လူ႔အခြင့္အေရးေကာင္စီမွာ အမုန္းတရားပြားေစတဲ့ စကားမ်ိဳး မေျပာသင့္ၾကပါဘူး။
“ၿပီးခဲ့တဲ့ သတင္းပတ္ကုန္ပုိင္း တုန္းက ျမန္မာစစ္တပ္က ကေလးစစ္သား ၄၆ ေယာက္ျပန္လြတ္ေပးလုိက္တာကုိ ႀကိဳဆုိလုိက္ၿပီး သီတင္း ၂ ပတ္သာ က်န္ေတာ့တဲ့ သမၼတဦးသိန္းစိန္အစုိးရအေနနဲ႔ က်န္ေနေသးတဲ့ ႏုိင္ငံေရးအက်ဥ္းသားေတြအားလုံး လြတ္ေပးဖုိ႔ ေတာင္းဆုိ လုိက္ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ အစုိးရသစ္အေနနဲ႔ ရက္ ၁၀၀ အတြင္း ဦးစားေပးလုပ္ေဆာင္ရမယ့္ အႀကံေပးခ်က္ (၈) ခုနဲ႔ တႏွစ္အတြင္း လုပ္ေဆာင္သင့္တဲ့ အႀကံျပဳခ်က္ေတြကုိလည္း မစ္ယန္ဟီးလီက ေျပာပါတယ္။”
ျမန္မာႏုိင္ငံနဲ႔ပတ္သက္လုိ႔ UPR လုိ႔ေခၚတဲ့ ႏုိင္ငံခ်င္းအလုိက္ လူ႔အခြင့္အေရး ျပန္လည္သုံးသပ္မႈကုိေတာ့ လူ႔အခြင့္အေရးေကာင္စီ ညီလာခံမွာ အခုလာမယ့္ မတ္လ ၁၇ ရက္ေန႔မွာ ျပဳလုပ္သြားမွာျဖစ္ပါတယ္။
ကုလသမဂၢ လူ႔အခြင့္အေရး ေကာင္စီရဲ႕ ၃၁ ႀကိမ္ေျမာက္ ညီလာခံ အတြင္း ကုလသမဂၢ လူ႔အခြင့္အေရး အထူး ကုိယ္စားလွယ္ Ms. Yan Hee Lee က ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ လြတ္ေတာ္ အပါအ၀င္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ယႏၱရားေတြမွာ စစ္တပ္က ပါ၀င္ေနတာ၊ တရား ဥပေဒပုိင္း ဆုိင္ရာ ေတြမွာ ျပဳျပင္ ေျပာင္းလဲမႈ လုိအပ္ ေနေသးတာ၊ ရခုိင္ျပည္နယ္ အတြင္းက အေျခအေနေတြနဲ႔ တုိင္းရင္းသား ေဒသတခ်ဳိ႕မွာ တုိက္ပြဲေတြ ဆက္ျဖစ္ေနေသးတာေၾကာင့္ ဒုကၡသည္ေတြ တုိးမ်ားလာေနတာ စတဲ့ အခ်က္ေတြကုိ မီးေမာင္းထုိး တင္ျပ သြားပါတယ္။ လူ႔အခြင့္အေရး အထူး ကုိယ္စားလွယ္ Yan Hee Lee ရဲ႕ အနာဂတ္ အေရးနဲ႔ ပတ္သက္လုိ႔လည္း ဒီညီလာခံ အတြင္း လူ႔အခြင့္အေရး ေကာင္စီက ဆုံးျဖတ္ခ်က္ ခ်ဖုိ႔ရွိေနပါတယ္။ အျပည့္အစုံ ကုိေတာ့ ကုိေဇာ္၀င္းလႈိင္က တင္ျပ ေပးထားပါတယ္။
ဆြစ္ဇာလန္ႏုိင္ငံ၊ ဂ်နီဗာၿမိဳ႕မွာ က်င္းပေနတဲ့ လူ႔အခြင့္အေရး ညီလာခံမွာ ျမန္မာႏုိ္င္ငံဆုိင္ရာ ကုလသမဂၢ လူ႔အခြင့္အေရး အထူး ကုိယ္စားလွယ္ Ms. Yan Hee Lee က ျမန္မာႏုိင္ငံအတြင္းက လူ႔အခြင့္အေရး ေနာက္ဆုံး အေျခအေနနဲ႔ပတ္သက္လုိ႔ မတ္လ ၁၄ ရက္၊ တနလၤာေန႔က အစီရင္ခံစာ တင္သြင္းခဲ့တာပါ။
တခ်ိန္က ႏုိင္ငံေရးအက်ဥ္းသားေတြအျဖစ္ အက်ဥ္းခ်ခံခဲ့ရသူေတြ အခု လြတ္ေတာ္အမတ္ေတြအျဖစ္ ေရြးေကာက္ တင္ေျမာက္ခံရၿပီး လြတ္ေတာ္ထဲေရာက္လာတာကုိ ၾကည့္ျခင္းအားျဖင့္ ျမန္မာႏုိင္ငံအတြင္းက လူ႔အခြင့္အေရးအေျခအေနေတြဟာ အတုိင္းအတာတခုအထိ တုိးတက္မႈရွိခဲ့တယ္ဆုိတာကုိ ျပသေနတာျဖစ္တဲ့ အေၾကာင္း ယန္ဟီးလီက သူမရဲ႕ အစီရင္ခံစာ အစမွာ အခုလုိ ေျပာၾကားလုိက္ပါတယ္။
“တခ်ိန္ကလူ႔အခြင့္အေရးေကာင္စီအေနနဲ႔ စိုးရိမ္မကင္းျဖစ္ခဲ့တဲ့ ႏိုင္ငံေရးအက်ဥ္းသားေဟာင္း (၁၀၀)ေက်ာ္ဟာ အခုဆိုလႊတ္ေတာ္တြင္းေရာက္ေနပါၿပီ။ ဒါအျပင္ အရင္က (၁၅)ႏွစ္နီးပါးၾကာ ေနအိမ္အက်ယ္ခ်ဳပ္ခ်ခံခဲ့ရတဲ့ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ကိုယ္တိုင္လည္း လႊတ္ေတာ္မွာ အဓိကႏိုင္ငံေရးပါတီေခါင္းေဆာင္ျဖစ္လာေနပါၿပီ။ ေရြးေကာက္ပဲြဟာ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕သမိုင္းမွာ စာမ်က္နွာသစ္စတင္လိုက္တဲ့ လကၡဏာပါပဲ။ ဒါေပမဲ့လုပ္ေဆာင္စရာေတြက အမ်ားႀကီးက်န္ရွိေနပါေသးတယ္။ အစိုးရသစ္တိုင္းလိုပါပဲ။ လာမယ့္သတင္းပတ္ေတြမွာ အကဲစမ္းမႈေတြအမ်ားႀကီးရင္ဆိုင္ရမွာပါ။ သတိထားကိုင္တြယ္ရမယ့္ကိစၥရပ္ေတြလည္းအမ်ားႀကီးရွိမွာပါ။”
ဒါ့အျပင္ လူ႔အခြင့္အေရး အေျခအေနနဲ႔ပတ္သက္လုိ႔ ျမန္မာႏုိင္ငံအတြင္း ဆက္လက္ လုပ္ေဆာင္စရာ ရွိေနေသးတဲ့ အႀကံျပဳခ်က္ (၄) ခ်က္ကုိလည္း ယန္ဟီးလီက အဆုိျပဳ တင္သြင္းခဲ့တာမွာ ပထမအခ်က္အေနနဲ႔ကေတာ့ ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒ ျပင္ဆင္ေရး ျဖစ္တယ္လုိ႔ ေျပာပါတယ္။
“ပထမကေတာ့ လက္ရွိအုပ္ခ်ဳပ္ေရးယႏၱရားနဲ႔သက္ဆိုင္တဲ့ အကဲစမ္းမႈပါပဲ။ ဖဲြ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒအရ စစ္တပ္ကိုယ္စားလွယ္ (၂၅%)ဟာ လႊတ္ေတာ္ႏွစ္ရပ္စလံုးအျပင္ ျပည္နယ္နဲ႔တိုင္းတို႔မွာ ပါ၀င္တာျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ဖဲြ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ ျပင္ဆင္ႏိုင္ဖို႔ လိုအပ္မယ့္ အမတ္ေနရာ (၇၅%) ရဲ႕ေထာက္ခံမႈ မရရွိႏိုင္ေအာင္ သူတို႔ကို ဗီတိုအာဏာေပးထားသလိုျဖစ္ေနပါတယ္။ ဒါအျပင္အေရးႀကီးတဲ့ ၀န္ႀကီးဌာန(၃)ခုျဖစ္တဲ့ ကာကြယ္ေရး၊ ျပည္ထဲေရးနဲ႔ နယ္စပ္လံုၿခံဳေရး ၀န္ႀကီးဌာနတို႔ဟာလည္း စစ္တပ္ရဲ႕ေအာက္မွာရွိေနပါတယ္။ ဒီ၀န္ႀကီးဌာန သံုးခုစလံုးက လူ႕အခြင့္အေရးအေျခအေနတိုးတက္ေအာင္လုပ္ေဆာင္ရာမွာ အေရးႀကီးတဲ့က႑ေတြပဲျဖစ္ပါတယ္။”
ဒုတိယအခ်က္အေနနဲ႔ တရားဥပေဒ စုိးမုိးေရးက႑ေတြမွာ ျပဳျပင္စရာေတြ အမ်ားႀကီး ရွိေသးတယ္ဆုိတဲ့အခ်က္ကုိ ေထာက္ျပ ေျပာဆုိခဲ့ပါတယ္။
“ဒုတိယကေတာ့ တရားဥပေဒေတြကိုျပင္ဆင္ဖို႔ လိုအပ္တဲ့အခ်က္ပါ။ ႏိုင္ငံတကာစံႏႈန္းနဲ႔ မကိုက္ညီေတာ့တဲ့ ဥပေဒေတြကို ၂၀၁၁ခုႏွစ္ကစလို႔ ျပန္လည္သံုးသပ္ ျပင္ဆင္တာေတြရွိခဲ့တာကို က်မႀကိဳဆိုပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ လူ႔အခြင့္အေရးအရလိုက္နာရမယ့္ တာ၀န္ေတြနဲ႔ မကိုက္ညီမယ့္ ဥပေဒေတြ ရာနဲ႔ခ်ီၿပီး က်န္ရွိေနပါတယ္။ တခ်ဳိ႕တို႕ကေတာ့ ဥပေဒေဟာင္းေတြျဖစ္သလို တခ်ဳိ႕ကေတာ့ မၾကာမီကပဲ အတည္ျပဳခဲ့တာေတြရွိပါတယ္။”
တတိယအခ်က္အေနနဲ႔ ရခုိင္ျပည္နယ္အတြင္းက အေျခအေနေတြကုိ လူ႔အခြင့္အေရး အထူးကုိယ္စားလွယ္ ယန္ဟီးလီ တင္ျပခဲ့ပါတယ္။
“တတိယကေတာ့ ရခိုင္ျပည္နယ္အေျခအေနပါ။ အစိုးရသစ္တက္လာမွာျဖစ္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ ဒါဟာအတိတ္ကေၾကကဲြဖြယ္ရာ ျဖစ္ရပ္ကေန ရုန္းထြက္နိုင္မယ့္ အခြင့္ေကာင္းတရပ္ပါပဲ။ အေျခအေနဟာ ရွဳပ္ေထြးတယ္ဆိုတာ က်မနားလည္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့လို႔ ဖြံၿဖိဳးမႈတခုတည္းနဲ႔ေတာ့ မေလာက္ပါဘူး။ လူ႔အခြင့္အေရးအေျခအေနနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ စိုးရိမ္မကင္းျဖစ္စရာေကာင္းတဲ့ လက္ေတြ႕အေျခအေနမွာ ဆိုးရြားေနတဲ့ ရခိုင္ျပည္နယ္ရဲ႕လူေနမႈစနစ္ကို အလ်င္အျမန္ျပဳျပင္ေဆာင္ရြက္ေပးဖို႔လိုအပ္ပါတယ္။”
အပစ္အခတ္ရပ္စဲေရး စာခ်ဳပ္ ခ်ဳပ္ခဲ့ေပမယ့္လည္း ရွမ္းနဲ႔ ကခ်င္ျပည္ေတြမွာ တုိက္ပြဲေတြ ဆက္လက္ ျဖစ္ပြားေနၿပီး လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ဳိးေဖာက္မႈေတြ ဆက္လက္ ျဖစ္ပြားေနေသးေၾကာင္း ယန္ဟီးလီက ေျပာပါတယ္။
“ဒါေပမဲ့ အကဲစမ္းမႈေတြကေတာ့ရွိေနဆဲပါ။ အဖဲြ႔(၇)ဖဲြ႕က အပစ္အခတ္ရပ္စဲေရးမွာ လက္မွတ္ေရးထိုးခဲ့ျခင္းမရွိသလို အဖဲြ႔ (၃)ဖဲြ႕ကလည္း လက္မွတ္ေရးထိုးခြင့္ကိုမရခဲ့ၾကပါဘူး။ က်မအခုတင္သြင္းေနခ်ိန္မွာပဲ တိုက္ပဲြေတြဟာဆက္လက္ျဖစ္ပြားၿပီးေတာ့ အေျခအေနဟာ ပိုၿပီးျပင္းထန္လာစရာ အေၾကာင္းရွိပါတယ္။ တိုက္ခိုက္မႈေတြမွာ လူ႔အခြင့္အေရးက်ဴးလြန္ခ်ဳိးေဖာက္မႈေတြရွိေနပါတယ္။ အုပ္စုအားလံုးတို႔က တရားနည္းလမ္းမက် သတ္ျဖတ္မႈေတြ၊ ႏွိပ္စက္ညွင္းပမ္းမႈေတြ၊ အသက္မျပည့္သူေတြကို အတင္းအဓမၼ လုပ္အားေပးခိုင္းေစဖို႔ ျပန္ေပးဆဲြတာေတြ၊ လိင္ပိုင္းဆိုင္ရာအၾကမ္းဖက္မႈေတြ စတာေတြကိုေတြ႕ရပါတယ္။
ျမန္မာႏုိင္ငံရဲ႕ အေရွ႕ေျမာက္ပုိင္းမွာ ဒုကၡသည္ဦးေရဟာ ႏွစ္သိန္း သုံးေသာင္းေက်ာ္ ရွိေနတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ ဂ်နီဗာၿမိဳ႕ရဲ႕ လူဦးေရထက္ေတာင္ မ်ားေနေသးေၾကင္းလည္း မစ္ယန္ဟီးလီက ေထာက္ျပသြားပါတယ္။
ျမန္မာႏုိင္ငံရဲ႕ လူ႔အခြင့္အေရးအေျခအေနေတြနဲ႔ ပတ္သက္လုိ႔ ကုလသမဂၢလူ႔အခြင့္အေရး အထူးကုိယ္စားလွယ္ ယန္ဟီးလီအပါအ၀င္ ႏုိင္ငံအသီးသီးက တင္ျပခဲ့ၾကတဲ့အခ်က္ေတြဟာ လက္ေတြ႔အေျခအေနေတြနဲ႔ ကြာျခားေနတယ္လုိ႔ ျမန္မာအစုိးရ အၿမဲတမ္းကုိယ္စားလွယ္ ဦးေမာင္ေ၀က ျပန္လည္ တုန္႔ျပန္ခဲ့ပါတယ္။သူတို႔တေတြရဲ႕ အျမင္ေတြဟာ လက္ေတြ႕႕႔ ျဖစ္ရပ္ေတြနဲ႔ သိပ္ကိုကြာျခားေနပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ လိင္ပိုင္းဆိုင္ရာ အၾကမ္းဖက္မႈနဲ႔ပတ္သက္လို႔လည္း က်ေနာ္တို႔ အျမင္မွာ သိပ္ကို အက်ယ္ခ်ဲ႕ ေျပာဆိုထားတာ ေတြ႕႔ရပါတယ္။ လူေတြခံစားခ်က္ ျပင္းျပေအာင္ အက်ယ္ခ်ဲ႔ထားတာပါ။ OHCR ရံုးခန္းဖြင့္ဖို႔နဲ႔ ပတ္သက္လို႔လည္း က်ေနာ္တို႔ မၾကာခဏ တံု႔ျပန္ခဲ့ၿပီးျဖစ္လို႔ အခု ထပ္မေျပာလိုေတာ့ပါဘူး။ ရခိုင္ျပည္နယ္နဲ႔ ပတ္သက္လို႔လည္း က်ေနာ္တို႔ရဲ႕ အျမင္ေတြကို တင္ျပခဲ့ၿပီးျဖစ္ပါတယ္။ က်ေနာ္တို႔ သတိထားမိတဲ့အခ်က္က ကိုယ္စားလွယ္အမ်ားစုဟာ ဘာသာေရးကို ေရွ႔တန္းတင္လိုၾကတဲ့အတြက္ ဒါဟာ မသင့္ေလွ်ာ္ပါဘူး။ လူ႔အခြင့္အေရးေကာင္စီမွာ အမုန္းတရားပြားေစတဲ့ စကားမ်ိဳး မေျပာသင့္ၾကပါဘူး။
“ၿပီးခဲ့တဲ့ သတင္းပတ္ကုန္ပုိင္း တုန္းက ျမန္မာစစ္တပ္က ကေလးစစ္သား ၄၆ ေယာက္ျပန္လြတ္ေပးလုိက္တာကုိ ႀကိဳဆုိလုိက္ၿပီး သီတင္း ၂ ပတ္သာ က်န္ေတာ့တဲ့ သမၼတဦးသိန္းစိန္အစုိးရအေနနဲ႔ က်န္ေနေသးတဲ့ ႏုိင္ငံေရးအက်ဥ္းသားေတြအားလုံး လြတ္ေပးဖုိ႔ ေတာင္းဆုိ လုိက္ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ အစုိးရသစ္အေနနဲ႔ ရက္ ၁၀၀ အတြင္း ဦးစားေပးလုပ္ေဆာင္ရမယ့္ အႀကံေပးခ်က္ (၈) ခုနဲ႔ တႏွစ္အတြင္း လုပ္ေဆာင္သင့္တဲ့ အႀကံျပဳခ်က္ေတြကုိလည္း မစ္ယန္ဟီးလီက ေျပာပါတယ္။”
ျမန္မာႏုိင္ငံနဲ႔ပတ္သက္လုိ႔ UPR လုိ႔ေခၚတဲ့ ႏုိင္ငံခ်င္းအလုိက္ လူ႔အခြင့္အေရး ျပန္လည္သုံးသပ္မႈကုိေတာ့ လူ႔အခြင့္အေရးေကာင္စီ ညီလာခံမွာ အခုလာမယ့္ မတ္လ ၁၇ ရက္ေန႔မွာ ျပဳလုပ္သြားမွာျဖစ္ပါတယ္။
