လက္ေတြ႔ သုေတသန ရလဒ္ မ်ားက ေဖၚညႊန္းတဲ့ `ရိုဟင္ဂ်ာ´
ဦးဦးေမွာ္ဆရာ
8.12.2013
‘လူမ်ိဳး’ ဆိုတာလူသားေတြကိုသိသာထင္ရွားတဲ့အုပ္စုေတြအျဖစ္ခြဲျခားသိေစျခင္း ပံုစံ ျဖစ္ျပီး၊ လူသား ေတြရဲ့ ခႏၶာကိုယ္ ျပင္ပ သြင္ျပင္ သ႑ာန္၊ မ်ိဳးရိုး ဗီဇ၊ ရိုးရာ ဓေလ့ စရိုက္၊ ေမြးဖြား ရွင္သန္ရာ နယ္ေျမေဒသ၊ သ မိုင္းေၾကာင္း ဆိုင္ရာမွတ္တမ္းမ်ား၊ ဘာသာစကား၊ ကိုးကြယ္ယံုၾကည္မႈနွင့္ စုေပါင္း ေနထိုင္ ၾကတဲ့ လူ႔အဖြဲ႔ အ စည္း စသည္တို႔ အေပၚ မူတည္ျပီး လူသားေတြ ကိုယ္တိုင္ မွတ္ယူ ၾက တာပဲၿဖစ္ပါတယ္။ ဒီလိုသတ္ မွတ္ရာမွာ အဂၤလိပ္ အသံုးအႏႈန္းအရ`Ethnic´ နဲ႕`Race´ႏွစ္ခု ဆိုလိုရင္းမတူေပမဲ့ၿမန္ မာစ ကား မွာေတာ့ခုခ်ိန္ထိေရာေထြးေနဆဲၿဖစ္တာကိုေတြ႔ရ တယ္ ။ ျမန္မာ ျပည္မွာက `Ethnic´ ဆိုတဲ့ အသံုး အႏႈန္း ကိုလည္း `လူမ်ိဳးစု´ လိုလို၊ တိုင္းရင္းသား (Indigenous or Native) လိုလို ယူဆ ေနၾက သလို၊ Race (လူမ်ိဳး) ဆိုတာ သီးျခား စီရွိတဲ့ မ်ိဳးရိုး ဗီဇ တစ္ခုခ်င္း စီကေန ဆင္းသက္ လာတဲ့ လူေတြလို႔ တထစ္ခ် မွတ္ယူ ၾကပါတယ္။
က်ေနာ္ နားလည္ သေလာက္ ေျပာရရင္ `Ethnic´ ဆိုတာက ပမာဏ တစ္ခုထိ ရွိေနတဲ့ လူစူ လူေ၀း တစ္ခုသည္ ပင္လွ်င္ သူတို႔ရဲ့ ကိုယ္ပိုင္ ေရြးခ်ယ္မႈ ေၾကာင့္ ျဖစ္တည္ ေနတဲ့ သီးျခား စရုိက္ လကၡဏာ၊ သီး ၿခား ယဥ္ေက်းမႈ၊ ကြဲျပားတဲ့ ဘာသာ စကား၊ ေနာက္ခံ သမိုင္းေၾကာင္း၊ ကိုးကြယ္ ယံုၾကည္မႈ၊ စသည့္ အ ခ်က္မ်ား ေပၚမူတည္ျပီး သတ္မွတ္ ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ‘Ethnic Identity’ ဟာ ေျပာင္းလဲ ႏုိင္သလို၊ အ သစ္ေတြ ဆက္ခံ လာႏိုင္တဲ့ အတြက္ “Ethnic စစ္စစ္ မဟုတ္ဘူး” ဆိုတဲ့ အယူ အဆ မ်ိဳး သည္ ေဘာင္မ၀င္ေတာ့ပါ။ `Race´ ဆိုတာ ကေတာ့ (အထူး သျဖင့္ ကိုယ့္ရဲ့ ေရြးခ်ယ္ မႈေၾကာင့္ မဟုတ္ တဲ့) မ်ိဳးရိုး ဗီဇနဲ႔ ဇီ၀ သြင္ျပင္ သ႑ာန္ကို အေျခခံျပီး သတ္မွတ္ တာပါ။ သမိုင္းေၾကာင္း ရွည္ၾကာ ခဲ့ျပီ ၿဖစ္တဲ့ လူသား မ်ိဳးႏြယ္စုနဲ႔ ပတ္သက္ျပီး စနစ္ တက် သုေတသန ရလဒ္မ်ား အရ မူလ မ်ိဳးႏြယ္ စုၾကီး ေတြကို ဆက္စပ္ ေဖၚထုတ္ ႏုိင္ခဲ့ေပမဲ့ မ်ိဳးရိုး ဗီဇ တစ္ခုတည္းက ဆင္းသက္ လာတဲ့ လူမ်ိဳး ဆိုတာ မ ရွိေတာ့ဘဲ သိလာ ရတဲ့ အတြက္ “ကမာၻေပၚမွာ `လူမ်ိဳး (Race)´စစ္စစ္ ဆိုတာ လံုး၀ မရွိေတာ့ဘူး” လို႔ UNESCO က ၁၉၅၂ ခုႏွစ္မွာ တစ္ၾကိမ္၊ ၁၉၆၄ ခုႏွစ္မွာ တစ္ၾကိမ္ အတိ အလင္း ေၾကျငာ ခဲ့ပါတယ္။ `လူမ်ိဳး´ ဆို တဲ့ အယူစြဲမႈ ကေန “သူ႔လူမ်ိဳး ထက္ ငါ့လူမ်ိဳး ပိုျမတ္တယ္” ဆိုတဲ့ Racism အယူ အဆကို ဦးတည္ ေစတဲ့ အတြက္ Race (လူမ်ိဳး) ဆိုတဲ့ အသံုး အႏႈန္း သည္ပင္လွ်င္ မွားယြင္း ေနေၾကာင္း၊ ကမာၻ ေပၚမွာ ရွိတဲ့ လူသား မ်ိဳးႏြယ္ မ်ားကို `Ethnic group (မ်ိဳးႏြယ္စု)´မ်ား အျဖစ္သာ သတ္မွတ္ ယူဆ သင့္ေၾကာင္း မႏုႆေဗဒ ပညာရွင္ ေတြက ေနာက္ပိုင္းမွာ အတိ အလင္း ထုတ္ျပန္ ခဲ့ပါတယ္။
ခုလို မ်ိဳးရိုးဗီဇ`ေသြး´ကိုအေျခ မခံရင္ ဘယ္အခ်က္ကို အေျခခံျပီး မ်ိဳးႏြယ္စု ေတြကို ခြဲျခား သတ္မွတ္ ႏုိင္မလဲ ဆိုတဲ့ ေမးခြန္း ရွိလာ ပါတယ္။ လူသား မွန္လွ်င္ လူအခ်င္းခ်င္း ေျပာဆို ဆက္ဆံ ေနတဲ့ ဘာသာ စကား တစ္မ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႔ စပ္ဆိုင္မႈ ရွိတာ ေသခ်ာတဲ့ အတြက္ ၁၉၅၁ ခုႏွစ္မွာ UN အဖြဲ႔ အစည္း တစ္ခု ျဖစ္တဲ့ UNESCO နဲ႔အတူ SIL International ဆိုတဲ့ အဖြဲ႔ၾကီးတို႔ ပူးေပါင္းျပီး ကမာၻ ေပၚမွာ အသံုးျပဳ ေနၾကတဲ့ ဘာသာ စကားေတြ ကေန တဆင့္ လူမ်ိဳးစု ေတြရဲ့ ဇစ္ျမစ္ ေတြကို သုေတသန ျပဳခဲ့ ၾကပါတယ္။ SIL International ဆိုတာ ကုလ သမဂၢ စီးပြားေရးနဲ႔ လူမႈ ေရးရာ ေကာင္စီ (ECOSCO) နဲ႔ ကုလ သမဂၢ ပညာေရး၊ သိပၸံ နဲ႔ ယဥ္ေက်းမႈ ဆိုင္ရာ အဖြဲ႔ အစည္း (UNESCO) အဖြဲ႔ ေတြရဲ႕ အထူး အၾကံေပး အဖြဲ႔ တစ္ရပ္ ျဖစ္ပါတယ္။ သူတို႔ဟာ ဒီလို သုေတသန လုပ္ငန္းကို ၁၉၃၄ ခုႏွစ္ ကတည္းက စတင္ ခဲ့တာ ျဖစ္ျပီး၊ ယခု အခ်ိန္မွာ ႏိုင္ငံ တကာ အဆင့္မီ မႏုႆ နဲ႔ ဘာသာ ေဗဒ ဆိုင္ရာ ပညာရွင္ၾကီး မ်ားရဲ႕အကူ အညီျဖင့္ ကမာၻေပၚမွာ အသံုးျပဳ ေနတဲ့ မတူ ကြဲျပားတဲ့ ဘာသာ စကားေပါင္း (၇၁၀၅) ခုေက်ာ္နဲ႔ သူတို႔ရဲ႕ ပင္မ မ်ိဳးႏြယ္ ေတြကိုပါ စနစ္ တက် သုေတသန ျပဳျပီး၊ ႏုိင္ငံ တကာ စံသတ္မွတ္ မႈကုဒ္ အျဖစ္ ISO- 639 – 1 (သို႔) 2 (သို႔) 3 မ်ားျဖင့္ မွတ္တမ္း ျပဳစု ႏုိင္ခဲ့ ပါတယ္။ Standard three-letter-language-identifier codes (ISO 639-1 Or 2 or 3) ဆိုတာဟာ ေဒသ အလိုက္ ကြဲျပား ျခားနားတဲ့ လူမ်ိဳးစုေတြ အသံုးျပဳတဲ့ ဘာသာ စကားေတြ အတြက္ သီးသန္႔ သတ္မွတ္ ထားတဲ့ ကုဒ္နံပါတ္ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလို သုေတသနျပဳ ေတြ႔ရွိ ခ်က္မ်ားကို Ethnologue ဆိုတဲ့ စာအုပ္ အျဖစ္ ေလးႏွစ္ တစ္ၾကိမ္ ထုတ္ေ၀ ခဲ့ျပီး၊ ယခု ၂၀၁၃ ခုႏွစ္မွာ (၁၇) ၾကိမ္ ေျမာက္ စာအုပ္ကို ထုတ္ေ၀ ခဲ့ပါတယ္။
က်ေနာ့္ ေဆာင္းပါး ခုမွ စမွာပါ။ Ethnologue မွာေဖၚျပ ထားခ်က္ အရ ျမန္မာ ႏုိင္ငံမွာ ရိုဟင္ဂ်ာ ဘာသာ စကား အပါ အ၀င္ မတူ ကြဲျပားတဲ့ ဘာသာ စကား (၁၁၃) မ်ိဳးရွိ ပါတယ္။ ဒီထဲက (၁၁၁) မ်ိဳးဟာ ေျပာဆို အသံုးျပဳ ေနတဲ့ မ်ိဳးႏြယ္စုေတြ ရွိေန ၾကေပမဲ့၊ ဘာသာ စကား(၂) ခုကေတာ့ ေျပာဆိုမဲ့လူ မရွိေတာ့ ဘူးလို႔ ဆိုပါတယ္။ ေနာက္ျပီး ရာဂဏန္း ေလာက္ပဲ က်န္ေတာ့တဲ့ လူမ်ိဳးစု ေတြလည္း ရွိပါတယ္။
ဒီပံုေတြရဲ႕ ရွင္းလင္းခ်က္ မ်ားကို ေအာက္တြင္ ၾကည့္ပါ။
UNESCO နဲ႔ SIL အဖြဲ႔ၾကီး တို႔ရဲ့ သုေတသနျပဳ ေတြ႔ရွိခ်က္ မ်ားအရ ဘာသာ စကားေျပာ ပင္မ မ်ိဳးႏြယ္ စုၾကီး (၁၄၇) မ်ိဳး ခြဲျခားျပ ထားပါတယ္။ အဲဒီ ဘာသာ စကား (၁၄၇) မ်ိဳးထဲမွာ အင္ဒို-ယူရို ပီယမ္ (Indo-European) ဆိုတာ တစ္ခု အပါ အ၀င္ပါ။ တဖန္ ဒီ Indo-European မ်ိဳးႏြယ္စုၾကီး ကေန အုပ္စုခြဲ (၉) စု ထပ္မံ ခြဲျခား ႏုိင္ျပီး၊ အဲဒီ အုပ္စု (၉) စုမွ ဆင္းသက္ လာတဲ့ ကြဲျပားတဲ့ ဘာသာ စကားေျပာ မ်ိဳးႏြယ္စုဟာ (၄၄၄) စု ရွိပါတယ္။ အဲဒီ Indo-European ရဲ့ အုပ္စုခြဲ (၉) စုထဲမွာ အင္ဒို-အီရန္း နီးယန္း (Indo-Iranian) ဆိုတဲ့ အုပ္စု ပါ ပါတယ္။ ဒီ Indo-Iranian ေအာက္မွာ ကြဲျပားတဲ့ ဘာသာ စကားေျပာ လူမ်ိဳးစု aပါင္း (၃၁၂) စု ရွိျပီး၊ သူတို႔ကို အဓိက အုပ္စုခြဲ (၃) စုနဲ႔ ထပ္မံ ခြဲျခား ျပထား ပါတယ္။ ဒီလို အဓိက အုပ္စုခြဲ (၃) ခုထဲမွာ Indo-Aryan ဆိုတာ ပါ ပါတယ္။ Indo-Aryan ဆိုတဲ့ အုပ္စု ေအာက္မွာ မ်ိဳးႏြယ္စု ေပါင္း (၂၂၅) စု ရွိျပီး၊ ဇံုခြဲေပါင္း (၁၀) ခု ထပ္မံ ခြဲျခား ထားပါတယ္။ အဲဒီ ဇံု (၁၀) ခုထဲမွာ တစ္ခု ျဖစ္တဲ့ Eastern zone မွာ အဓိကဇံု (၄) ဇံု ခြဲထားျပီး၊ အဲဒီ ဇံု (၄) ဇံုေအာက္မွာ ကြဲျပားတဲ့ ဘာသာ စကား အသံုးျပဳတဲ့ မ်ိဳးႏြယ္စု ေပါင္း (၄၆) စု ရွိတယ္။ ဒီဇံု (၄) ဇံုမွာ တစ္ခု အပါ အ၀င္ ျဖစ္တဲ့ Bengali-Assamese ဆိုတဲ့ ဇံုမွာ မတူ ကြဲျပားတဲ့ ဘာသာ စကားေပါင္း (၁၉) မ်ိဳးရွိ ပါတယ္။ အဲဒီ ဘာသာ စကား (၁၉) ထဲမွာ ဘဂၤါလီ၊ စစ္တေကာင္း၊ ခ်က္မား (ဒိုင္းနက္) ဘာသာ စကား တို႔ဟာ ဘဂၤလား ေဒ့ရွ္ ႏုိင္ငံ အတြင္းရွိ ဘာသာ စကားေတြ အျဖစ္ ေဖၚျပ ထားျပီး၊ ရိုဟင္ဂ်ာ ဘာသာ စကား ကိုေတာ့ ျမန္မာ ႏုိင္ငံ အတြင္းရွိ ဘာသာ စကားေတြ ထဲက တစ္ခု အျဖစ္ ေဖၚျပ ထားပါတယ္။ ရိုဟင္ဂ်ာ ဘာသာ စကား၏ သီးသန္႔ ကုဒ္နံပါတ္က ISO 639-3 [rhg] ျဖစ္ပါတယ္။ ထို႔ျပင္ ရိုဟင္ဂ်ာ စာေပ ရွိတယ္ လို႔လည္း အသိ အမွတ္ ျပဳထား ပါတယ္။ ဒါကုိ ၾကည့္ရင္ `ရိုဟင္ဂ်ာ´ဆိုတဲ့ မ်ိဳးႏြယ္စု ဟာ ပညာမဲ့ သူေတြ စြပ္စြဲ ေနသလို ဘဂၤါလီ လူမ်ိဳးလည္း မဟုတ္ သလို၊ စစ္တေကာင္း သားေတြ နဲ႔လည္း မတူဘူး ဆိုတာ သုေတသန ရလဒ္ ေတြအရ ေသခ်ာ သြားပါျပီ။ ဒီထက္ပို အေရးၾကီး တာက ရိုဟင္ဂ်ာ မ်ိဳးႏြယ္စု ရဲ့ဇစ္ျမစ္သည္ အင္ဒို- အာရိယန္ ျဖစ္တယ္ ဆိုတဲ့ အခ်က္ပါ။ ဒီအခ်က္ဟာ အာရကန္ (ရခိုင္) ေဒသ မူလ သမိုင္းေၾကာင္း ကို ေျပာတဲ့ အခါ အလြန္ အေရးၾကီးတဲ့ ပြိဳင့္ တစ္ခု ျဖစ္ပါတယ္။ က်ေနာ္ အဆင္ေျပတဲ့ အခါ ဒီအခ်က္ က ေဖၚျပ ေနတဲ့ အာရကန္ သမိုင္းကို ေဆာင္းပါး တစ္ပုဒ္ ေရးပါ ဦးမယ္။
ေဆာင္းပါးလည္း ရွည္သြား ပါျပီ။ ခုဆိုလွ်င္ လူမ်ိဳး ရွိဖို႔ ဆိုရင္ ဘာသာ စကား ရွိရမယ္လို႔ ေျပာေန သူမ်ား၊ ရိုဟင္ဂ်ာ ဘာသာ စကား ရွိသလားလို႔ ေမးေန သူမ်ား ရွင္းလင္းစြာ သိသြား ၿပီလို႔ ေမွ်ာ္လင့္ ပါတယ္။ ၿမန္ မာ ႏုိင္ငံ မွာေရာ၊ ကမာၻေပၚ မွာပါ ရိုဟင္ဂ်ာ လူမ်ိဳးစု ရွိေၾကာင္း သမိုင္း မွတ္တမ္းမ်ား အျပင္၊ ခုလို ကုလ သမဂၢ လက္ေအာက္ခံ အဖြဲ႔ အစည္းၾကီး တစ္ခု ျဖစ္တဲ့ UNESCO ၊ SIL International တို႔နဲ႔ ႏုိင္ငံ တကာ မႏုႆေဗဒ နဲ႔ ဘာသာ ေဗဒ ပညာရွင္ မ်ားရဲ့ သုေတသန ရလဒ္ မ်ားက ရိုဟင္ဂ်ာ ဘာသာ စကား နဲ႔ ဒီစ ကားေၿပာဆိုေနတဲ့ရိုဟင္ဂ်ာမ်ိဳးႏြယ္စုအမွန္တကယ္ရွိေနပါတယ္လို႔အတိအလင္းညႊန္းဆိုေနေၾကာင္းေဖၚျပ လိုက္ရ ပါသည္။
(မွတ္ခ်က္ ။ ။ Ethnologue ဆုိတဲ့ မူရင္း စာအုပ္က စာမ်က္ႏွာ ေပါင္း ၁၂၀၀ ေက်ာ္ရွိတဲ့ အတြက္ က်ေနာ့္ ေဆာင္းပါးနဲ႔ ပက္သက္တဲ့ အခ်က္ အလက္ ေတြကိုပဲ သီးသန္႔ ထုတ္ျပီး pdf ဖိုင္ တင္ေပး ထားပါတယ္။ စိတ္၀င္စား ပါက ဒီလင့္ ကေန ေဒါင္းလုတ္ ရယူ ႏုိင္ပါတယ္။)
Ref:
Ethnologue
Standard three-letter-language-identifier codes (ISO – 639)
SIL International
Open Language Archives Community
