CPJ သတင္း လြတ္လပ္ခြင့္ဆု ဧရာ၀တီ ကုိေအာင္ေဇာ္ ရရွိ

ဗြီအုိေအျမန္မာပုိင္း

26.11.2014

ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ သတင္း လြတ္လပ္ခြင့္ ဆံုး႐ႈံးေနၿပီး သတင္း သမား ေတြဟာ ဖိႏွိပ္ ဖမ္းဆီး ေထာင္ခ်ခံ ေနရတယ္လို႔ သတင္း လြတ္လပ္ခြင့္ ဆုရွင္ ဧရာ၀တီ သတင္းဌာန အယ္ဒီတာခ်ဳပ္ ကိုေအာင္ေဇာ္ က ေျပာပါတယ္။

သူဟာ ႏို၀င္ဘာလ ၂၅ ရက္ေန႔က နယူးေယာက္ၿမိဳ႕မွာ က်င္းပတဲ့ CPJ သတင္းေထာက္မ်ား အကာကြယ္ ေပးေရး ေကာ္မတီရဲ႕ ႏိုင္ငံတကာ သတင္း လြတ္လပ္ခြင့္ဆု ခ်ီးျမႇင့္ပဲြ အခမ္း အနားကို တက္ေရာက္ၿပီး ကိုယ္တိုင္ ဆုကို လက္ခံ ရယူ ခဲ့ပါတယ္။ အေသးစိတ္ကို မအင္ၾကင္းႏိုင္က တင္ျပထား ပါတယ္။

CPJ ရဲ႕ Press Freedom Awards ႏိုင္ငံတကာ သတင္း လြတ္လပ္ခြင့္ဆု ၂၀၁၄ ခုႏွစ္အတြက္ ခ်ီးျမႇင့္ခံရတဲ့ ဧရာ၀တီ သတင္းဌာန အယ္ဒီတာခ်ဳပ္ ကိုေအာင္ေဇာ္ ကေတာ့ ဒီဆုဟာ ျမန္မာႏိုင္ငံက သတင္း လြတ္လပ္ခြင့္ လႈပ္ရွား ေနသူေတြကို ႏိုင္ငံတကာက အကာအကြယ္ေပး၊ အသိအမွတ္ ျပဳတဲ့ ဆုအျဖစ္ ခံယူေၾကာင္း ဗီြအိုေအကို အခုလို ေျပာပါတယ္။

“က်ေနာ့္ရဲ႕ ဒီ ဧရာ၀တီ team တခုလံုးေရာ၊ ေနာက္ ျမန္မာျပည္တြင္းမွာ press freedom နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ independent journalism နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ promote လုပ္ေနတဲ့ သူေတြကိုလည္း ေပးတယ္လို႔ က်ေနာ့္အေနနဲ႔ ခံစားရတယ္။ အဲ့ဒါကိုလည္း က်ေနာ္ share လုပ္ပါတယ္။ ဒီဆုကလည္း ဒီလိုအခ်ိန္မ်ိဳးမွာ ေရြးေပးတဲ့ ကာလ ျဖစ္တယ္ ဆိုေတာ့ ျမန္မာျပည္မွာ ေနာက္ကို ျပန္သြား ေနတဲ့အခ်ိန္ ျဖစ္တယ္ဆိုၿပီး ေျပာေနၾကတဲ့၊ ျမင္ေနၾကတဲ့ ကာလ၊ ပဋိပကၡ ေတြလည္း ပိုၿပီးေတာ့ မ်ားလာတဲ့ ကာလ၊ တုိင္းျပည္မွာ ဆုိရင္လည္း press freedom ကို promote လုပ္ေနတဲ့ journalist ေတြ၊ အယ္ဒီတာေတြ ျပန္ၿပီး ေထာင္ခ်ခံ ေနရတဲ့ ကိစၥ အဲ့ဒါမ်ိဳးေတြနဲ႔ ပတ္သက္တယ္ ဆုိေတာ့ ဒီဆုက ဧရာ၀တီကိုေရာ၊ တျခား journalist ေတြ၊ reporter ေတြကိုလည္း အကာအကြယ္ တခု အေနနဲ႔ ေပးတယ္၊ အသိအမွတ္ ျပဳတဲ့ ပံုစံမ်ိဳးလို႔ က်ေနာ္ေတာ့ အဲ့လိုမ်ိဳး ခံစားရတယ္ေပါ့။”

ဧရာ၀တီ သတင္းဌာနကို ၁၉၉၃ ခုႏွစ္မွာ ထိုင္းႏိုင္ငံမွာ စတင္ တည္ေထာင္ ခဲ့တာပါ။ ၂၀၁၀ ေရြးေကာက္ပဲြ အၿပီး ဒီမိုကေရစီ ျပဳျပင္ ေျပာင္းလဲေရး ေတြေၾကာင့္ ျပည္ပ အေျခစိုက္ သတင္း မီဒီယာ တခ်ဳိ႕ ျပည္တြင္းမွာ သြားေရာက္ လုပ္ကိုင္ခြင့္ ရတဲ့ အထဲ ဧရာ၀တီလည္း ပါ၀င္ခဲ့ ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ သူတို႔ သတင္းဌာန အေနနဲ႔ ျပည္တြင္း သတင္း ေဖာ္ျပခ်က္ ေတြကို သတိထား ေစာင့္ၾကည့္ခံ ေနရတယ္လို႔ ကိုေအာင္ေဇာ္ က အခုလို ေျပာပါတယ္။

“က်ေနာ္တို႔ ဒီ ျပန္၀င္ခြင့္ ရတယ္ ဆိုကတည္းက ေပါ့ေလ က်ေနာ္ တုိ႔လို အျပင္မွာ ေနတဲ့ သူေတြကို ဖိတ္ေခၚတယ္ ေျပာေတာ့လည္း က်ေနာ္တုိ႔ ၀င္သြားတယ္ ေပါ့ေလ ဒါေပမဲ့ အဲ့ဒီ ကာလ အတြင္းမွာ က်ေနာ္ တုိ႔က အရင္လိုပဲ က်ေနာ္တို႔ရဲ႕ ရွိေနတဲ့ space ကို က်ေနာ္တုိ႔က မိမိအသံကို မေပ်ာက္ဘဲနဲ႔ ျမန္မာထဲမွာ ျဖစ္ေနတဲ့ ေျမယာသိမ္းတဲ့ ကိစၥေတြ၊ ေနာက္ၿပီးေတာ့ အၾကမ္းဖက္တဲ့ ကိစၥေတြ၊ ေနာက္ အခု ျဖစ္ေနတဲ့ ဘာသာေရး အဓိက႐ုဏ္းေတြ ေနာက္ journalist ေတြ၊ သတင္းေထာက္ ေတြကို ဖမ္းဆီး ႏွိပ္ကြပ္တဲ့ ကိစၥေတြ၊ ေနာက္ ျမန္မာျပည္မွာ အႀကီးအက်ယ္ လိုအပ္ေနတဲ့ national reconciliation ေပါ့ေနာ္ အမ်ိဳးသား ျပန္လည္ သင့္ျမတ္ေရး ဆိုတဲ့ ကိစၥေတြ၊ corruption ေတြ၊ အဲ့ဒီ scandal ေတြ ေတာ္ေတာ္ မ်ားမ်ားကို က်ေနာ္တို႔က စိုက္လိုက္ မတ္တပ္ကို ေရးသား ေဖာ္ျပခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲ့ဒါေၾကာင့္လည္း က်ေနာ္ ထင္တယ္၊ အစိုးရ ကိုယ္တုိင္ကိုက က်ေနာ္တုိ႔ကို ေတာ္ေတာ္ မ်က္မုန္းက်ိဳးၿပီး ေခၚယူ ႀကိမ္းေမာင္း တာေတြ ေခၚယူၿပီးေတာ့ က်ေနာ္ တုိ႔ကို tone down လုပ္ဖို႔ ေျပာခဲ့တာေတြ ရွိခဲ့ဖူးပါတယ္။”

ဒါ့အျပင္ အရင္ စစ္အစိုးရ လက္ထက္က ထက္စာရင္ သတင္းမီဒီယာ လြတ္လပ္ခြင့္ ရလာတယ္ ဆိုေပမဲ့ လက္ရွိ အာဏာရ အစိုးရဟာ သတင္းသမား ေတြကို ဖမ္းဆီး အေရးယူ၊ ေထာင္ခ် စတာေတြနဲ႔ ဖိႏွိပ္လာ ေနတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။

“လြန္ခဲ့တဲ့ ၂၀၁၁၊ ၂၀၁၂ က ရခဲ့တဲ့ က်ေနာ္တုိ႔ space က ျပန္ၿပီးေတာ့မ်ား နည္းသြားၿပီလား ဆုိတဲ့ စိုးရိမ္မႈေတြ က်ေနာ္တို႔ ကိုယ္တိုင္မွာ ရွိပါတယ္။ ဒီဟာကိုလည္း က်ေနာ္တုိ႔ ဒီမွာပဲ briefing ေတြမွာလည္း က်ေနာ္တုိ႔ အဲ့ဒါကို ေျပာေနတယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲ ဆိုေတာ့ cronies media ေတြ ေပၚလာတယ္။ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေတြရဲ႕သားသမီး ေတြက မီဒီယာေတြကို သူတို႔မွာ ပိုင္ဆုိင္တဲ့ ပစၥည္းေတြနဲ႔ ၀ယ္ထားတာေတြ အမ်ားႀကီး ရွိတယ္။ အထူးသျဖင့္ ဒီျပန္ၾကားေရး ၀န္ႀကီး ဌာနက အခုထက္ထိ အသက္ရွိ ေနေသးတယ္။ ခ်ဳပ္ကိုင္ ထားတာလည္း ရွိတယ္။ အထူးသျဖင့္ တယ္လီ ေဗးရွင္းနဲ႔ ေရဒီယုိ ကို သူတို႔ပဲ ထိန္းခ်ဳပ္ ထားတယ္။ အဲ့ဒါေတြ ကေတာ့ က်ေနာ္ ထင္တယ္ ျမန္မာျပည္ အတြက္ မေကာင္းတဲ့ လကၡဏာ ေတြပဲလို႔ က်ေနာ္တုိ႔ ယူဆ ရတယ္ေပါ့။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ သတင္းေထာက္ေတြ၊ journalist ေတြကို အခု ၁ ႏွစ္၊ ၂ ႏွစ္အတြင္းမွာ ျပန္ၿပီးေတာ့ ဖမ္းဆီးလာတဲ့ ကိစၥေတြ၊ တခ်ိဳ႕ကိစၥက defamation ေလာက္ပဲ သြားရမယ့္ ကိစၥမ်ိဳး၊ ဒါမွမဟုတ္ဘဲနဲ႔ civilian court မွာ fine ေပးလို႔ ရလ်က္သားနဲ႔ ေလ်ာ္ေၾကးေပးလို႔ ရလ်က္သားနဲ႔ မဟုတ္ဘဲနဲ႔ ေထာင္ခ် ပစ္တာေတြ၊ ေထာင္ခ်တဲ့ အခါမွာလည္း အရင္တုန္းက ၿဗိတိသွ် law ေတြကိုပဲ ျပန္သံုးၿပီးေတာ့ ေထာင္ခ် ပစ္တာေတြ၊ ၅ ႏွစ္ကေန ၁၀ ႏွစ္ ခ်ပစ္တာေတြက က်ေနာ္ ထင္တယ္ ေကာင္းတဲ့ အလားအလာ မဟုတ္ဘူးေပါ့။”

CPJ ရဲ႕ ထုတ္ျပန္ခ်က္ အရ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ဖမ္းဆီး ေထာင္ခ် ခံထားရတဲ့ သတင္းသမား ၈ ဦး ရွိတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ၂၀၁၄ ခုႏွစ္ အတြက္ CPJ ရဲ႕ ႏိုင္ငံတကာ သတင္း လြတ္လပ္ခြင့္ ဆုအတြက္ ဧရာ၀တီ သတင္းဌာန အယ္ဒီတာခ်ဳပ္ ကိုေအာင္ေဇာ္ကို ေရြးခ်ယ္ ခ်ီးျမႇင့္ရတဲ့ အေၾကာင္းရင္း ထဲမွာ ျမန္မာ့ ဒီမိုကေရစီ ျပဳျပင္ ေျပာင္းလဲေရး မတိုင္ခင္ ျပည္ပ လႈပ္ရွားမႈေတြမွာ ျမန္မာႏိုင္ငံ သတင္း ေဖာ္ျပခ်က္ ေတြနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ဧရာ၀တီ သတင္း ဌာနဟာ ႏိုင္ငံတကာ အသိုင္းအ၀ိုင္း အတြက္ အေရးပါ ခဲ့တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ၂၀၁၃ ခုႏွစ္ကလည္း အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စု Stanford တကၠသိုလ္က ခ်ီးျမႇင့္တဲ့ Shorenstein သတင္းသမား ဆုကို အယ္ဒီတာခ်ဳပ္ ကိုေအာင္ေဇာ္ က လက္ခံ ရရွိခဲ့ပါတယ္။

အခု CPJ က ခ်ီးျမႇင့္တဲ့ ႏိုင္ငံတကာ သတင္း လြတ္လပ္ခြင့္ ဆုကို ကိုေအာင္ေဇာ္ဟာ အျခား ႏိုင္ငံျခား သတင္းေထာက္ ေတြျဖစ္တဲ့ အက်ဥ္းေထာင္က လြတ္ေျမာက္ လာတဲ့ အီရန္ သတင္းေထာက္ Siamak Ghaderi၊ ႐ုရွား Dozhd TV သတင္းဌာန အယ္ဒီတာ Milhail Zygar နဲ႔ ေတာင္အာဖရိက City Press သတင္းစာ အယ္ဒီတာ Ferial Haffajee တို႔နဲ႔အတူ ရရွိခဲ့တာပါ။

CPJ ရဲ႕ ၂၄ ႀကိမ္ေျမာက္ ဆုေပးပဲြ အခမ္းအနား ကိုေတာ့ နယူးေယာက္ၿမိဳ႕မွာ ႏို၀င္ဘာလ ၂၅ ရက္ေန႔က က်င္းပခဲ့ၿပီး ကမၻာ့ သတင္းဌာန ေတြျဖစ္တဲ့ CNN, Reuters နဲ႔ Google တို႔ကလည္း ပါ၀င္ ကူညီခဲ့ ၾကပါတယ္။