၂၀၀၀ ခုႏွစ္ UNHCR အစီရင္ခံစာမွ The plight of Rohingyas (ဘာသာျပန္)
O’Laie Manzu
RB News17.1.2017
ျမန္မာႏိုင္ငံဟာ မတူကြဲျပားသူေတြရဲ႕ ေရြ႕ေျပာင္းေနထိုင္မႈကိစၥေတြနဲ႔ လူမ်ိဳးစုအၾကား အျငင္းပြားဖြယ္ရာကိစၥေတြ သမိုင္းအဓြန္႔ရွည္တဲ့ ႏိုင္ငံတစ္ႏုိင္ငံျဖစ္ပါတယ္။ ၿဗိတိသွ်လက္ေအာက္က ၁၉၄၈ ခုႏွစ္မွာ လြတ္လပ္ေရးရခဲ့ၿပီး ခ်က္ခ်င္းဆိုသလိုပဲ အာရကန္ျပည္နယ္က ရိုဟင္ဂ်ာ နဲ႔ ေဒသခံ ရခိုင္ေတြအၾကား တင္းမာမႈေတြ တိုးလာခဲ့ပါတယ္။
ျမန္မာအစိုးရကေတာ့ ရိုဟင္ဂ်ာဆိုတာ အိႏၵိယတိုက္က ေရႊ႕ေျပာင္းလာတဲ့ လူသစ္ေတြျဖစ္တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ျမန္မာ့ ဖြဲ႔စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံု အေျခခံဥပေဒအရ ဒီလူေတြဟာ မူရင္းဌာေန တိုင္းရင္းသားအစုအေနနဲ႔ ႏိုင္ငံသား ျဖစ္ခြင့္ထဲမွာ မပါဝင္ပါဘူးလို႔ ယူဆပါတယ္။ ဒါလို ရိုဟင္ဂ်ာေတြကို ခြဲျခားထားတဲ့အတြက္ သူတို႔အေနနဲ႔ အေျခခံ လူမႈေရး၊ ပညာေရးနဲ႔ က်န္းမာေရး ဝန္ေဆာင္မႈေတြ ရရွိႏိုင္ဖို႔အတြက္ အလြန္ခက္ခဲသြားေစခဲ့ပါတယ္။
‘နယ္စပ္ေဒသမွာေနထိုင္သူေတြကို စနစ္တက် စီစစ္ဖို႔’ နဲ႔ ‘ႏိုင္ငံအတြင္း တရားမဝင္ခိုးဝင္လာတဲ့ ႏိုင္ငံျခားသားေတြကို အေရးယူဖို႔’ ဆိုတဲ့ ရည္ရြယ္ခ်က္နဲ႔ ျမန္မာလူဝင္မႈ ႀကီးၾကပ္ေရးဟာ “နဂါးမင္းစစ္ဆင္ေရး” ကို ၁၉၇၈ ခုႏွစ္ ေဖေဖာ္၀ါရီလမွာ စတင္ခဲ့ပါတယ္။ ဒီအက်ိဳးသက္ေရာက္မႈဟာ ႏိုင္ငံသားအျဖစ္ အသိအမွတ္ျပဳျခင္းမခံရတဲ့ ရိုဟင္ဂ်ာေတြကို ပစ္မွတ္ထားဦးတည္ခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ သူတို႔ကို ဖမ္းဆီးတာေတြ၊ ေနအိမ္ကႏွင္ထုတ္တာေတြ က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ လုပ္ေဆာင္ခဲ့တဲ့အတြက္ ၁၉၇၈ ခုႏွစ္ ဇူလုိင္လမွာ ရိုဟင္ဂ်ာအေျမာက္အျမားဟာ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ ႏိုင္ငံဘက္ကို ထြက္ေျပးခဲ့ၾကပါတယ္။
ဘဂၤလားေဒ့ရွ္အစိုးရက ရိုဟင္ဂ်ာ ႏွစ္သိန္းခြဲေက်ာ္ ဒုကၡသည္အျဖစ္ ဝင္ေရာက္ခဲ့တယ္လို႔ဆိုပါတယ္။ တစ္ဖက္မွာ ထြက္ေျပးသြားသူ ဦးေရဟာ တစ္သိန္းခြဲေတာင္မျပည့္ဘူးလို႔ ျမန္မာအစိုးရဘက္က ထုတ္ျပန္ခဲ့ပါတယ္။ ဒီလို ဒုကၡသည္အမ်ားအျပားေရာက္ရွိလာတာဟာ လူဦးေရထူထပ္ၿပီး စီးပြားေရးခၽြတ္ၿခံဳက်ေနတဲ့ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္အဖို႔ အက်ပ္အတည္းေတြ ပိုမိုျဖစ္ေစခဲ့ၿပီး ႏွစ္ႏိုင္ငံၾကား ဆက္ဆံေရးကို ထိခိုက္ေစခဲ့ပါတယ္။ ဒီအက်ပ္အတည္းေတြအျပင္ ရိုဟင္ဂ်ာေတြအေပၚ ဆက္ဆံမႈေတြကို အျခားမြတ္စလင္ႏိုင္ငံရဲ႕ စိုးရိမ္းမႈျမင့္မားလာတာေၾကာင့္ ဘဂၤလားေဒရွ္႕အစိုးရဟာ ကုလသမဂၢ (UN) ထံ အကူအညီေတာင္းခံခဲ့ပါတယ္။
ဒုကၡသည္အမ်ားစုဟာ စိတ္မခ်မ္းေျမ့ဖြယ္ရာ အေျခအေနေတြမွာ ေနထိုင္ၾကရပါတယ္။ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္အစိုးရကလည္း ဒီဒုကၡသည္ေတြကို အၿမဲတမ္းၾကည့္ရႈထားဖို႔႔အတြက္ ဆက္လက္ မလုပ္ေဆာင္ေပးႏိုင္ဘူးလို႔ ျငင္းဆန္ခဲ့ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ကုလသမဂၢ အေထာက္အကူျပဳ အစီအစဥ္ႀကီးတစ္ရပ္ကို စတင္ခဲ့ၿပီး UNHCR ရံုးက ၁၉၇၈ ခုႏွစ္ေမလ မွာစတင္ ကိုင္တြယ္ခဲ့ပါတယ္။ ဒီအစီအစဥ္နဲ႔ စုစုေပါင္း ဒုကၡသည္စခန္း (၁၃) ခုကို တည္ေထာင္ေပးခဲ့ပါတယ္။
အခက္အခဲ ေျပလည္စျပဳလာတဲ့အခါ ျမန္မာနဲ႔ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ ႏွစ္ႏိုင္ငံအၾကား ဒုကၡသည္ျပႆနာ တာရွည္ေျပလည္ႏိုင္ဖို႔ နည္းလမ္းရွာခဲ့ၾကပါတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္မွာ ႏွစ္ႏိုင္ငံလံုးဟာ ၁၉၅၁ ခုႏွစ္ ကုလသမဂၢ ဒုကၡသည္မ်ားဆိုင္ရာ ညီလာခံ သေဘာတူညီခ်က္မွာ ပါဝင္ခဲ့လက္မွတ္ထိုးထားျခင္း မရွိခဲ့ပါဘူး။ ရိုဟင္ဂ်ာေတြကို ျမန္မာျပည္တြင္းရွိ သူတို႔ရဲ႕ေမြးရပ္ဌာေနကို ျပန္ပို႔ေပးဖို႔အတြက္ ၁၉၇၈ ခုႏွစ္ ဇူလုိင္လမွာ ျမန္မာနဲ႔ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ ႏွစ္ႏိုင္ငံၾကား သေဘာတူစာခ်ဳပ္ကို ခ်ဳပ္ဆိုႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ ဒီသေဘာတူညီခ်က္မွာေတာ့ (UNHCR) ရံုးက မပါဝင္ခဲ့ပါဘူး။ ဒုကၡသည္ေတြကို ျပန္ပို႔မယ့္အစီအစဥ္ကို ဆန္႔က်င္မႈေတြလည္း အမ်ားအျပား ေပၚေပါက္ခဲ့ပါတယ္ ။ဒုကၡသည္ေတြနဲ႔ ဘဂၤလာေဒ့ရွ္ အရာရွိေတြအၾကား ရုန္းရင္းဆန္ခတ္ အႀကီးအက်ယ္ျဖစ္ခဲ့ၿပီး လူေပါင္းရာႏွင့္ခ်ီ ေသဆံုးခဲ့တယ္လို႔ သိရပါတယ္။
ဒါေပမယ့္ ဒုကၡသည္စခန္းက အေျခအေနပိုဆုိး လာတာေတြ၊ ရိုဟင္ဂ်ာေခါင္းေဆာင္ အေတာ္မ်ားမ်ား ဖမ္းဆီးခံရတာေတြ၊ စားနပ္ရိကၡာ ေလွ်ာ့ခ်မႈေတြနဲ႔ ရင္ဆိုင္ရတာေတြေၾကာင့္ ဒုကၡသည္ေတြအေနနဲ႔ ေမြးရပ္ေျမကို ျပန္ၾကဖို႔ တိုက္တြန္းသလို ျဖစ္လာပါေတာ့တယ္။ ဒါေၾကာင့္ ၁၉၇၉ ခုႏွစ္အကုန္ေလာက္မွာ ရိုဟင္ဂ်ာ ဒုကၡသည္ တစ္သိန္းရွစ္ေသာင္းေလာက္ဟာ ျမန္မာျပည္ထဲက သူတို႔ရဲ႕ ေမြးရပ္ေဒသဆီ ျပန္လည္ ဝင္ေရာက္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ေနရပ္ျပန္သူေတြရဲ႕ အေျခအေန တိုးတက္လာဖို႔ကို ရည္ရြယ္ၿပီး ျပန္လည္ အေျခခ်ေနထိုင္ေရး အစီအစဥ္ေတြအတြက္ (UNHCR) ရံုးက အေမရိကန္ေဒၚလာ (၇) သိန္းေလာက္ အကုန္အက်ခံခဲ့ပါတယ္။ (UNHCR) ရဲ႕ ဝင္ေရာက္ႏိုင္မႈ အတိုင္းအတာကို ျမန္မာအစိုးရက ကန္႔သတ္ ထားခဲ့ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ျပန္သြားတဲ့ဒုကၡသည္ေတြရဲ႕ အေရးကိစၥကို အာဏာပိုင္ေတြရဲ႕ ကိုင္တြယ္မႈေတြ၊ မွ်တမႈ အတိုင္းအတာေတြကို (UNHCR) အေနနဲ႔ ေစာင့္ၾကည့္ဖို႔ အေျခအေနမေပးခဲ့ပါဘူး။ သူတို႔အေပၚ ခြဲျခားမႈေတြ ဆက္လက္ရွိေနဆဲပါပဲ။ ၁၉၈၂ ခုႏွစ္မွာ ႏိုင္ငံသားအဆင့္ သံုးဆင့္ခြဲထားတဲ့ ႏိုင္ငံသားဥပေဒသစ္တရပ္ကို ျမန္မာအစိုးရကျပဌာန္းခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္လည္း ရိုဟင္ဂ်ာေတြအဖို႔ ႏိုင္ငံသားအျဖစ္အသိအမွတ္ျပဳခံရဖို႔ အလြန္မွပင္ခက္ခဲေနတုန္းပါပဲ။
၁၉၉၁ -၉၂ မွာ ရခိုင္ျပည္နယ္ ေနာက္ပိုင္းမွာေနထိုင္တဲ့ ရိုဟင္ဂ်ာေတြ ထပ္တခါ ထြက္ေျပးၾကရျပန္ပါတယ္။ (အဲဒီအခ်ိန္မွာေတာ့ အာရကန္ျပည္နယ္ကေန ရခိုင္ျပည္နယ္လို႔ နာမည္ေျပာင္းလိုက္ပါၿပီ)။ ဒီတစ္ခ်ီမွာလည္း လူ ႏွစ္သိန္းခြဲေလာက္ဟာ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ႏိုင္ငံက ဒုကၡသည္စခန္း (၂၀) ေလာက္မွာ မွတ္ပံုတင္ခဲ့ၾကပါတယ္။ သူတို႔ကို ျမန္မာျပည္ ျပန္ပို႔တဲ့ အစီအစဥ္ဟာလည္း ထပ္မံ အျငင္းပြားဖြယ္ရာ ျဖစ္ခဲ့ျပန္ပါတယ္။ (ျမန္မာႏိုင္ငံဟာလည္း Burma ကေန Myanmar လို႔ ၁၉၈၉ ခုႏွစ္မွာ အမည္ေျပာင္းလိုက္ပါတယ္။)
၁၉၉၂-၉၃ ခုႏွစ္မွာ ရိုဟင္ဂ်ာဒုကၡသည္ေတြကို သူတို႔ရဲ႕ ေမြးရပ္ေျမျပန္ပို႔ဖို႔ ျမန္မာနဲ႔ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ ႏွစ္ႏိုင္ငံအၾကား သေဘာတူခဲ့ျပန္ပါတယ္။ ဒီေဆြးေႏြးဝိုင္းမွာလည္း (UNHCR) ပါဝင္ခြင့္ မရရွိခဲ့ျပန္ပါဘူး။ ၁၉၉၃ ခုႏွစ္မွာ ျမန္မာအစိုးရက UNHCR ကို ရခိုင္ျပည္နယ္ထဲ ဝင္ခြင့္ေပးခဲ့ပါတယ္။ ဧၿပီလ ၁၉၉၄ ခုႏွစ္မွာ UNHCR က ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ဘက္ေရာက္ေနတဲ့ ဒုကၡသည္ေတြကို ကိုယ့္သေဘာနဲ႕ကိုယ္ ျပန္လိုပါက ျပန္ခြင့္ရႏိုင္ေအာင္ စီစဥ္ေပးခဲ့ပါတယ္။ ျမန္မာျပည္တြင္းမွာ ရိုဟင္ဂ်ာေတြရဲ႕ လံုၿခံဳမႈအတြက္ လံုေလာက္တဲ့ တိုးတက္ ေျပာင္းလဲမႈေတြမရွိေသးပဲ ဒုကၡသည္ေတြကို ျပန္ခြင့္ျပဳတယ္ ဆိုတဲ့ ေဝဖန္မႈေတြ၊ တကယ္ပဲ တိုက္တြန္းမႈမပါပဲ ကိုယ့္သေဘာနဲ႔ ကိုယ္ခြင့္ျပဳတာမွ ဟုတ္ရဲ႕လားဆိုတဲ့ သံသယေတြနဲ႔ အဲဒီအခ်ိန္တုန္းက လူအခြင့္အေရးအဖြဲ႕အစည္းေတြက (UNHCR) ကို အႀကီးအက်ယ္ ေဝဖန္ခဲ့ပါတယ္။ (UNHCR) အေနနဲ႔ နယ္စပ္ႏွစ္ဘက္လံုးကို ေရာက္ရွိေနၾကတဲ့ ရိုဟင္ဂ်ာေတြကို ကိုယ့္ေမြးရပ္ဇာတိဆီ ျပန္လိုက (တိုက္တြန္းမႈမျပဳပဲ) ကိုယ့္သေဘာနဲ႔ကိုယ္ျပန္ခြင့္ျပဳမယ္ဆိုတဲ့ အခ်က္ကို အသိအမွတ္ျပဳေပမယ့္ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္က ဒုကၡသည္စခန္းမွာ ေနထိုင္တာထက္ ျမန္မာျပည္တြင္းက ကိုယ့္ေနအိမ္မွာ သြားျပန္ေနထိုင္တာက ပိုမိုသင့္ေလ်ာ္တယ္လို႔ ေလ့လာသံုးသပ္ခဲ့ပါတယ္။
၁၉၉၆ နဲ႔ ၁၉၉၇ မွာလည္း ေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာေသာ ရိုဟင္ဂ်ာဒုကၡသည္ေတြက ဘဂၤလားေဒ့ရ္ွဘက္ကို ထပ္မံ ေျပးခဲ့ရျပန္ပါတယ္။ ပထမမွာ ဘဂၤလားေဒရွ္႕ဘက္က အတင္းအၾကပ္ ျပန္ပို႔ခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ကုလသမဂၢ (UN) ရဲ႕ ၾကားဝင္ျဖန္ေျဖေပးမႈေၾကာင့္ အတင္းျပန္ပို႔တဲ့အစီအစဥ္ေတြ အေတာ္ေလးရပ္သြားခဲ့ပါတယ္။ ရခိုင္ျပည္နယ္အတြင္းကို (UN) ဝင္ခြင့္ရၿပီးေနာက္ပိုင္းမွာ ျပန္လည္ ေနရာခ်ထားေရးကို လုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြ၊ အေျခခံ အေဆာက္အဦ တိုးတက္ဖို႔ေတြ အတြက္ကို လုပ္ေဆာင္ေပးခဲ့ပါတယ္။ အစိုးရအဆင့္ဆင့္နဲ႔လည္း ေျပာဆို ညိွႏိႈင္းမႈေတြ လုပ္ခဲ့ပါတယ္။ ေပၚတာဆြဲၿပီး အလုပ္ခိုင္းေစမႈေတြ အဆံုးသတ္ေပးဖို႔နဲ႔ ရိုဟင္ဂ်ာေတြရဲ႕ ႏိုင္ငံသား သတ္မွတ္ေရးကိစၥေတြကို ကိုင္တြယ္ေပးဖို႔ ေျပာဆိုခဲ့ပါတယ္။
၁၉၉၀ ခုႏွစ္ရဲ႕ ဆယ္ရာစု အေစာပိုင္းက ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ႏိုင္ငံဘက္ကို ထြက္ေျပးခဲ့သူေတြအနက္ ႏွစ္သိန္းေလာက္ဟာ ၁၉၉၀ ဒီဇင္ဘာလေလာက္မွာ သူတို႔ေနရပ္ဌာေနကို ျပန္သြားခဲ့ၾကပါၿပီ။ ႏွစ္ေသာင္းႏွစ္ေထာင္ ေလာက္ပဲ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ႏိုင္ငံထဲမွာ က်န္ေနပါေတာ့တယ္။ အေစာပိုင္းတုန္းကလို ရိုဟင္ဂ်ာေတြကို နယ္ေျမစြန္႔ခြာျပီး အစုအလိုက္အျပံဳလိုက္ ထြက္ေျပးရေလာက္တဲ့ အေျခအေနတင္းမာမႈေတြ ေလွ်ာ့လာၿပီ ျဖစ္ေပမယ့္ ျမန္မာျပည္က ရိုဟင္ဂ်ာ အေရးဟာ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ အေရးကိစၥရပ္တခုအေနနဲ႔ ဆက္လက္တည္ရွိေနဆဲျဖစ္ပါတယ္။
ဘဂၤလားေဒ့ရွ္အစိုးရက ရိုဟင္ဂ်ာ ႏွစ္သိန္းခြဲေက်ာ္ ဒုကၡသည္အျဖစ္ ဝင္ေရာက္ခဲ့တယ္လို႔ဆိုပါတယ္။ တစ္ဖက္မွာ ထြက္ေျပးသြားသူ ဦးေရဟာ တစ္သိန္းခြဲေတာင္မျပည့္ဘူးလို႔ ျမန္မာအစိုးရဘက္က ထုတ္ျပန္ခဲ့ပါတယ္။ ဒီလို ဒုကၡသည္အမ်ားအျပားေရာက္ရွိလာတာဟာ လူဦးေရထူထပ္ၿပီး စီးပြားေရးခၽြတ္ၿခံဳက်ေနတဲ့ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္အဖို႔ အက်ပ္အတည္းေတြ ပိုမိုျဖစ္ေစခဲ့ၿပီး ႏွစ္ႏိုင္ငံၾကား ဆက္ဆံေရးကို ထိခိုက္ေစခဲ့ပါတယ္။ ဒီအက်ပ္အတည္းေတြအျပင္ ရိုဟင္ဂ်ာေတြအေပၚ ဆက္ဆံမႈေတြကို အျခားမြတ္စလင္ႏိုင္ငံရဲ႕ စိုးရိမ္းမႈျမင့္မားလာတာေၾကာင့္ ဘဂၤလားေဒရွ္႕အစိုးရဟာ ကုလသမဂၢ (UN) ထံ အကူအညီေတာင္းခံခဲ့ပါတယ္။
ဒုကၡသည္အမ်ားစုဟာ စိတ္မခ်မ္းေျမ့ဖြယ္ရာ အေျခအေနေတြမွာ ေနထိုင္ၾကရပါတယ္။ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္အစိုးရကလည္း ဒီဒုကၡသည္ေတြကို အၿမဲတမ္းၾကည့္ရႈထားဖို႔႔အတြက္ ဆက္လက္ မလုပ္ေဆာင္ေပးႏိုင္ဘူးလို႔ ျငင္းဆန္ခဲ့ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ကုလသမဂၢ အေထာက္အကူျပဳ အစီအစဥ္ႀကီးတစ္ရပ္ကို စတင္ခဲ့ၿပီး UNHCR ရံုးက ၁၉၇၈ ခုႏွစ္ေမလ မွာစတင္ ကိုင္တြယ္ခဲ့ပါတယ္။ ဒီအစီအစဥ္နဲ႔ စုစုေပါင္း ဒုကၡသည္စခန္း (၁၃) ခုကို တည္ေထာင္ေပးခဲ့ပါတယ္။
အခက္အခဲ ေျပလည္စျပဳလာတဲ့အခါ ျမန္မာနဲ႔ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ ႏွစ္ႏိုင္ငံအၾကား ဒုကၡသည္ျပႆနာ တာရွည္ေျပလည္ႏိုင္ဖို႔ နည္းလမ္းရွာခဲ့ၾကပါတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္မွာ ႏွစ္ႏိုင္ငံလံုးဟာ ၁၉၅၁ ခုႏွစ္ ကုလသမဂၢ ဒုကၡသည္မ်ားဆိုင္ရာ ညီလာခံ သေဘာတူညီခ်က္မွာ ပါဝင္ခဲ့လက္မွတ္ထိုးထားျခင္း မရွိခဲ့ပါဘူး။ ရိုဟင္ဂ်ာေတြကို ျမန္မာျပည္တြင္းရွိ သူတို႔ရဲ႕ေမြးရပ္ဌာေနကို ျပန္ပို႔ေပးဖို႔အတြက္ ၁၉၇၈ ခုႏွစ္ ဇူလုိင္လမွာ ျမန္မာနဲ႔ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ ႏွစ္ႏိုင္ငံၾကား သေဘာတူစာခ်ဳပ္ကို ခ်ဳပ္ဆိုႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ ဒီသေဘာတူညီခ်က္မွာေတာ့ (UNHCR) ရံုးက မပါဝင္ခဲ့ပါဘူး။ ဒုကၡသည္ေတြကို ျပန္ပို႔မယ့္အစီအစဥ္ကို ဆန္႔က်င္မႈေတြလည္း အမ်ားအျပား ေပၚေပါက္ခဲ့ပါတယ္ ။ဒုကၡသည္ေတြနဲ႔ ဘဂၤလာေဒ့ရွ္ အရာရွိေတြအၾကား ရုန္းရင္းဆန္ခတ္ အႀကီးအက်ယ္ျဖစ္ခဲ့ၿပီး လူေပါင္းရာႏွင့္ခ်ီ ေသဆံုးခဲ့တယ္လို႔ သိရပါတယ္။
ဒါေပမယ့္ ဒုကၡသည္စခန္းက အေျခအေနပိုဆုိး လာတာေတြ၊ ရိုဟင္ဂ်ာေခါင္းေဆာင္ အေတာ္မ်ားမ်ား ဖမ္းဆီးခံရတာေတြ၊ စားနပ္ရိကၡာ ေလွ်ာ့ခ်မႈေတြနဲ႔ ရင္ဆိုင္ရတာေတြေၾကာင့္ ဒုကၡသည္ေတြအေနနဲ႔ ေမြးရပ္ေျမကို ျပန္ၾကဖို႔ တိုက္တြန္းသလို ျဖစ္လာပါေတာ့တယ္။ ဒါေၾကာင့္ ၁၉၇၉ ခုႏွစ္အကုန္ေလာက္မွာ ရိုဟင္ဂ်ာ ဒုကၡသည္ တစ္သိန္းရွစ္ေသာင္းေလာက္ဟာ ျမန္မာျပည္ထဲက သူတို႔ရဲ႕ ေမြးရပ္ေဒသဆီ ျပန္လည္ ဝင္ေရာက္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ေနရပ္ျပန္သူေတြရဲ႕ အေျခအေန တိုးတက္လာဖို႔ကို ရည္ရြယ္ၿပီး ျပန္လည္ အေျခခ်ေနထိုင္ေရး အစီအစဥ္ေတြအတြက္ (UNHCR) ရံုးက အေမရိကန္ေဒၚလာ (၇) သိန္းေလာက္ အကုန္အက်ခံခဲ့ပါတယ္။ (UNHCR) ရဲ႕ ဝင္ေရာက္ႏိုင္မႈ အတိုင္းအတာကို ျမန္မာအစိုးရက ကန္႔သတ္ ထားခဲ့ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ျပန္သြားတဲ့ဒုကၡသည္ေတြရဲ႕ အေရးကိစၥကို အာဏာပိုင္ေတြရဲ႕ ကိုင္တြယ္မႈေတြ၊ မွ်တမႈ အတိုင္းအတာေတြကို (UNHCR) အေနနဲ႔ ေစာင့္ၾကည့္ဖို႔ အေျခအေနမေပးခဲ့ပါဘူး။ သူတို႔အေပၚ ခြဲျခားမႈေတြ ဆက္လက္ရွိေနဆဲပါပဲ။ ၁၉၈၂ ခုႏွစ္မွာ ႏိုင္ငံသားအဆင့္ သံုးဆင့္ခြဲထားတဲ့ ႏိုင္ငံသားဥပေဒသစ္တရပ္ကို ျမန္မာအစိုးရကျပဌာန္းခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္လည္း ရိုဟင္ဂ်ာေတြအဖို႔ ႏိုင္ငံသားအျဖစ္အသိအမွတ္ျပဳခံရဖို႔ အလြန္မွပင္ခက္ခဲေနတုန္းပါပဲ။
၁၉၉၁ -၉၂ မွာ ရခိုင္ျပည္နယ္ ေနာက္ပိုင္းမွာေနထိုင္တဲ့ ရိုဟင္ဂ်ာေတြ ထပ္တခါ ထြက္ေျပးၾကရျပန္ပါတယ္။ (အဲဒီအခ်ိန္မွာေတာ့ အာရကန္ျပည္နယ္ကေန ရခိုင္ျပည္နယ္လို႔ နာမည္ေျပာင္းလိုက္ပါၿပီ)။ ဒီတစ္ခ်ီမွာလည္း လူ ႏွစ္သိန္းခြဲေလာက္ဟာ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ႏိုင္ငံက ဒုကၡသည္စခန္း (၂၀) ေလာက္မွာ မွတ္ပံုတင္ခဲ့ၾကပါတယ္။ သူတို႔ကို ျမန္မာျပည္ ျပန္ပို႔တဲ့ အစီအစဥ္ဟာလည္း ထပ္မံ အျငင္းပြားဖြယ္ရာ ျဖစ္ခဲ့ျပန္ပါတယ္။ (ျမန္မာႏိုင္ငံဟာလည္း Burma ကေန Myanmar လို႔ ၁၉၈၉ ခုႏွစ္မွာ အမည္ေျပာင္းလိုက္ပါတယ္။)
၁၉၉၂-၉၃ ခုႏွစ္မွာ ရိုဟင္ဂ်ာဒုကၡသည္ေတြကို သူတို႔ရဲ႕ ေမြးရပ္ေျမျပန္ပို႔ဖို႔ ျမန္မာနဲ႔ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ ႏွစ္ႏိုင္ငံအၾကား သေဘာတူခဲ့ျပန္ပါတယ္။ ဒီေဆြးေႏြးဝိုင္းမွာလည္း (UNHCR) ပါဝင္ခြင့္ မရရွိခဲ့ျပန္ပါဘူး။ ၁၉၉၃ ခုႏွစ္မွာ ျမန္မာအစိုးရက UNHCR ကို ရခိုင္ျပည္နယ္ထဲ ဝင္ခြင့္ေပးခဲ့ပါတယ္။ ဧၿပီလ ၁၉၉၄ ခုႏွစ္မွာ UNHCR က ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ဘက္ေရာက္ေနတဲ့ ဒုကၡသည္ေတြကို ကိုယ့္သေဘာနဲ႕ကိုယ္ ျပန္လိုပါက ျပန္ခြင့္ရႏိုင္ေအာင္ စီစဥ္ေပးခဲ့ပါတယ္။ ျမန္မာျပည္တြင္းမွာ ရိုဟင္ဂ်ာေတြရဲ႕ လံုၿခံဳမႈအတြက္ လံုေလာက္တဲ့ တိုးတက္ ေျပာင္းလဲမႈေတြမရွိေသးပဲ ဒုကၡသည္ေတြကို ျပန္ခြင့္ျပဳတယ္ ဆိုတဲ့ ေဝဖန္မႈေတြ၊ တကယ္ပဲ တိုက္တြန္းမႈမပါပဲ ကိုယ့္သေဘာနဲ႔ ကိုယ္ခြင့္ျပဳတာမွ ဟုတ္ရဲ႕လားဆိုတဲ့ သံသယေတြနဲ႔ အဲဒီအခ်ိန္တုန္းက လူအခြင့္အေရးအဖြဲ႕အစည္းေတြက (UNHCR) ကို အႀကီးအက်ယ္ ေဝဖန္ခဲ့ပါတယ္။ (UNHCR) အေနနဲ႔ နယ္စပ္ႏွစ္ဘက္လံုးကို ေရာက္ရွိေနၾကတဲ့ ရိုဟင္ဂ်ာေတြကို ကိုယ့္ေမြးရပ္ဇာတိဆီ ျပန္လိုက (တိုက္တြန္းမႈမျပဳပဲ) ကိုယ့္သေဘာနဲ႔ကိုယ္ျပန္ခြင့္ျပဳမယ္ဆိုတဲ့ အခ်က္ကို အသိအမွတ္ျပဳေပမယ့္ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္က ဒုကၡသည္စခန္းမွာ ေနထိုင္တာထက္ ျမန္မာျပည္တြင္းက ကိုယ့္ေနအိမ္မွာ သြားျပန္ေနထိုင္တာက ပိုမိုသင့္ေလ်ာ္တယ္လို႔ ေလ့လာသံုးသပ္ခဲ့ပါတယ္။
၁၉၉၆ နဲ႔ ၁၉၉၇ မွာလည္း ေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာေသာ ရိုဟင္ဂ်ာဒုကၡသည္ေတြက ဘဂၤလားေဒ့ရ္ွဘက္ကို ထပ္မံ ေျပးခဲ့ရျပန္ပါတယ္။ ပထမမွာ ဘဂၤလားေဒရွ္႕ဘက္က အတင္းအၾကပ္ ျပန္ပို႔ခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ကုလသမဂၢ (UN) ရဲ႕ ၾကားဝင္ျဖန္ေျဖေပးမႈေၾကာင့္ အတင္းျပန္ပို႔တဲ့အစီအစဥ္ေတြ အေတာ္ေလးရပ္သြားခဲ့ပါတယ္။ ရခိုင္ျပည္နယ္အတြင္းကို (UN) ဝင္ခြင့္ရၿပီးေနာက္ပိုင္းမွာ ျပန္လည္ ေနရာခ်ထားေရးကို လုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြ၊ အေျခခံ အေဆာက္အဦ တိုးတက္ဖို႔ေတြ အတြက္ကို လုပ္ေဆာင္ေပးခဲ့ပါတယ္။ အစိုးရအဆင့္ဆင့္နဲ႔လည္း ေျပာဆို ညိွႏိႈင္းမႈေတြ လုပ္ခဲ့ပါတယ္။ ေပၚတာဆြဲၿပီး အလုပ္ခိုင္းေစမႈေတြ အဆံုးသတ္ေပးဖို႔နဲ႔ ရိုဟင္ဂ်ာေတြရဲ႕ ႏိုင္ငံသား သတ္မွတ္ေရးကိစၥေတြကို ကိုင္တြယ္ေပးဖို႔ ေျပာဆိုခဲ့ပါတယ္။
၁၉၉၀ ခုႏွစ္ရဲ႕ ဆယ္ရာစု အေစာပိုင္းက ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ႏိုင္ငံဘက္ကို ထြက္ေျပးခဲ့သူေတြအနက္ ႏွစ္သိန္းေလာက္ဟာ ၁၉၉၀ ဒီဇင္ဘာလေလာက္မွာ သူတို႔ေနရပ္ဌာေနကို ျပန္သြားခဲ့ၾကပါၿပီ။ ႏွစ္ေသာင္းႏွစ္ေထာင္ ေလာက္ပဲ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ႏိုင္ငံထဲမွာ က်န္ေနပါေတာ့တယ္။ အေစာပိုင္းတုန္းကလို ရိုဟင္ဂ်ာေတြကို နယ္ေျမစြန္႔ခြာျပီး အစုအလိုက္အျပံဳလိုက္ ထြက္ေျပးရေလာက္တဲ့ အေျခအေနတင္းမာမႈေတြ ေလွ်ာ့လာၿပီ ျဖစ္ေပမယ့္ ျမန္မာျပည္က ရိုဟင္ဂ်ာ အေရးဟာ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ အေရးကိစၥရပ္တခုအေနနဲ႔ ဆက္လက္တည္ရွိေနဆဲျဖစ္ပါတယ္။
