အမွန္တရားကို မေဖၚထုတ္ေသာ ရခိုင္ျပည္နယ္ ပဋိပကၡမ်ား စံုစမ္း စစ္ေဆးေရး ေကာ္မရွင္

စကထဲက လြဲခဲ့ေသာ ေကာ္မရွင္

ေကာ္မရွင္က ထမ္းေဆာင္ ရမည့္ အဓိက က်ေသာ သုေတသန ေမးခြန္း[1]နွင့္ စပ္လွ်ဥ္း၍ စကထဲက လြဲခဲ့ သည္။၂၀၁၂ ခုနွစ္ ၾသဂုတ္လ (၁၇) ရက္ေန႕စြဲျဖင့္ သမတ ဦးသိန္းစိန္၏ တာ၀န္ ေပးစာတြင္ “ရခိုင္ ျပည္ နယ္တြင္ ၂၀၁၂ ခုနွစ္ ေမလနွင့္ ဇြန္လ အတြင္း၌ တည္ျငိမ္ ေအးခ်မ္းေရး နွင့္ ဥပေဒ စိုးမိုးေရး ကို ထိခိုက္ ပ်က္ျပား ေစသည့္ လူစု လူေ၀းျဖင့္ ဥပေဒမဲ့ ေဆာင္ရြက္ မႈမ်ား၊ တိုက္ခိုက္ သတ္ ့ျဖတ္မႈ မ်ား ျဖစ္ေပၚ ခဲ့သည္။ အဆိုပါ ပဋိပကၡ ျဖစ္ပြားမႈနွင့္ စပ္လွ်ဥ္း၍ ျဖစ္စဥ္ ျဖစ္ရပ္ အမွန္ ေပၚေပါက္ေရး စံုစမ္း စစ္ေဆး ရန္နွင့္ အမ်ိဳးသား အက်ိဳးစီးပြား တိုးတက္ေရး အၾကံျပဳရန္ အတြက္ ေအာက္ေဖၚျပပါ ပုဂၢိဳလ္မ်ား ပါ၀င္ေသာ စံုစမ္း စစ္ေဆးေရး ေကာ္မရွင္ကို ဖြဲ႕စည္း တာ၀န္ ေပးအပ္ လိုက္ပါသည္။” ဟူ၍ ေဖၚျပ ထားခဲ့သည္။ 

၂၀၁၃ ခုနွစ္ ဧျပီလ (၂၂) ရက္စြဲျဖင့္ ေကာ္မရွင္၏ အစီရင္ခံစာ ထြက္လာျပီး ေနာက္ ေကာ္မရွင္ ဥကၠဌ ေဒါက္တာ မ်ိဳးျမင့္ လက္မွတ္ ေရးထိုး ထားသည့္ ဥေယ်ာဇဥ္ တြင္ ပထမဆံုး စာေၾကာင္း၌ “ရခုိင္ ျပည္ နယ္ အတြင္း ျဖစ္ပြား ခဲ့ေသာ လူမ်ိဳးေရး ပဋိပကၡ မ်ား၏ ျဖစ္ပြား ရသည့္ အေၾကာင္းရင္း မ်ား နွင့္ အနာဂါတ္တြင္ ထိုပဋိပကၡမ်ိဳး ထပ္မံ မျဖစ္ပြား ေစေရး ၾကိဳတင္ ကာကြယ္ နိုင္ရန္နွင့္ လုပ္ေဆာင္ ရမည့္ အခ်က္ မ်ားကို သိရွိ နိုင္ရန္ အတြက္ စံုစမ္း စစ္ေဆးေရး ေကာ္မရွင္ ကိုဖြဲ႕စည္း ခဲ့ပါသည္။” ဟူ၍ ေဖၚျပ ထားခဲ့သည္။

သမတ၏ တာ၀န္ ေပးစာ ပထမပိုင္းကို ခ်ဳပ္ျပီး ၾကည့္လွ်င္ “ရခုိုင္ ျပည္နယ္တြင္ တည္ျငိမ္ ေအးခ်မ္း ေရးနွင့္ ဥပေဒ စိုးမိုး ေရးကို ထိခိုက္ ပ်က္ျပား ေစသည့္ လူစု လူေ၀းျဖင့္ ဥပေဒမဲ့ ေဆာင္ရြက္ မႈမ်ား၊ တိုက္ခိုက္ သတ္ျဖတ္ မႈမ်ား၊ ပဋိပကၡ ျဖစ္ ပြား မႈမ်ား နွင့္ စပ္လွ်ဥ္း ၍ ျဖစ္စဥ္ ျဖစ္ရပ္ အမွန္ ေပၚေပါက္ ေရး စံုစမ္း စစ္ေဆးရန္” ဟူ၍ တာ၀န္ ေပးအပ္ျခင္း ျဖစ္သည္။ သို႕ရာတြင္ ေကာ္မရွင္ ဥကၠဌ ၏စာ ပထမပိုင္း အရမူ “ရခုိင္ ျပည္နယ္ အတြင္း လူမ်ိဳးေရး ပဋိပကၡမ်ား ျဖစ္ပြား ရသည့္ အေၾကာင္း ရင္းမ်ားကို စံုစမ္း စစ္ေဆးရန္” ဟူ၍ တာ၀န္ကို ခံယူ ထားေၾကာင္း နားလည္ နိုင္ပါသည္။

သို႕ျဖစ္၍ သုေတသန လုပ္ငန္း သေဘာ အရ စူးစိုက္ ေလ့လာ စံုစမ္း စစ္ေဆး ရမည့္ အေၾကာင္း ရပ္တြင္ ေကာ္မရွင္ သည္ စကထဲက လြဲေနေၾကာင္း ေတြ႕နိုင္သည္။ လူမ်ိဳးေရး ပဋိပကၡ ကို မေလ့လာ ရဟု ဆိုလိုရင္း မဟုတ္ပါ။ ယင္း မွာ ေနာက္ခံ အေၾကာင္းရပ္ ျဖစ္သည္။ ဆက္စပ္ ေလ့လာ ေဖၚထုတ္ဘို႔ လိုပါ မည္။ သို႔ရာတြင္ သမတ၏ တာ၀န္ ေပးစာ အရမူ စူးစိုက္ ေလ့လာ ရမည့္ သုေတသန ေမးခြန္း၏ အခ်ိန္ ကာလ အ၀န္း အ၀ိုင္း ျဖစ္သည့္ ၂၀၁၂ခုနွစ္ ေမလနွင့္ ဇြန္လ အတြင္း၌ ပဋိပကၡ ျဖစ္ပြားသည့္ လတ္ တေလာ အေၾကာင္းရပ္ [2] ကိုအဓိက ေလ့လာ ရပါမည္။

လတ္တေလာ အေၾကာင္းရပ္ မ်ားကို အဓိက ထား စံုစမ္း စစ္ေဆးျခင္း မျပဳခဲ့သည့္ ေကာ္မရွင္။

ရခိုင္ ျပည္နယ္တြင္ ၂၀၁၂ ခုနွစ္ ေမနွင့္ ဇြန္လ မ်ားအတြင္း ဥပေဒ စိုးမိုးေရး ကို ထိခိုက္ ပ်က္ျပားကာ ပဋိ ပကၡ မ်ားၿဖစ္ေပၚ ေစခဲ့သည္႕ လတ္တေလာ အေၾကာင္းမွာနွစ္ရပ္မွာ ေက်ာက္နီေမာ္ လူသတ္မႈ နွင့္ ေတာင္ ကုတ္ လူသတ္မႈတို႕ၿဖစ္သည္။ ယင္းတို႕သည္ၿပင္းထန္ လွသည့္ အဓိကရုဏ္း ၾကီး အား ေဖါက္ ခြဲ ခဲ့သည့္ စနက္တန္မ်ား သဘြယ္ ျဖစ္ခဲ့သည္။ ဤစနက္တန္ မ်ားကို ျဖဳတ္သူမ်ား ကိုယ္တိုင္သည္သာ ၿပစ္မႈ က်ဴး လြန္ သူမ်ား ျဖစ္သလား။ သို႕မဟုတ္ စနက္တန္ ျဖဳတ္သူမ်ားအား ေနာက္ကြယ္က အင္အားစု တစံု တရာက စနစ္ တက် စီစဥ္ အမိန္႕ေပးညႊန္ ၾကားမႈ ရွိသလား။ ေကာ္မရွင္ သည္ လတ္ တေလာ အေၾကာင္း အား တိတိ က်က် ေလ့လာ စံုစမ္း စစ္ေဆးကာ အမွန္ တရားကို ေဖၚထုတ္ရန္ တာ၀န္ရွိ သည္။ ေကာ္မရွင္ သည္ ယင္း တာ၀န္ကို ထမ္းေဆာင္ ခဲ့ျခင္း မရွိ သျဖင့္ အမွန္ တရားကို မေဖၚ ထုတ္ နိုင္ခဲ့ပါ။

ေကာ္မရွင္၏ အစီ ရင္ခံ စာ၌ ပဋိပကၡ မ်ားျဖစ္ပြား ရသည့္ ေနာက္ခံ အေၾကာင္းကို စာမ်က္နွာ (၁၂) မ်က္နွာ တင္ျပခဲ့ သည္။ ယင္းသို႕ ျဖစ္လွ်င္ ပို၍ အေရး တၾကီး ထားကာ အဓိက ေလ့လာ ရမည့္ လတ္ တေလာ အေၾကာင္းကို အနည္းဆံုး နွစ္ဆ၊ (၂၄) မ်က္နွာခန္႕ တင္ျပ သင့္သည္။ သို႕ရာတြင္ စက ထဲက လြဲခဲ့ေသာ ေကာ္မရွင္၏ အစီရင္ခံစာ ရွည္ၾကီးတြင္ က်မ္းကိုးမ်ား၊ေနာက္ဆက္ တြဲမ်ား ပါထည့္ သြင္း တြက္ခ်က္ ပါက စုစုေပါင္း ၁၈၅ မ်က္နွာ ရွိေသာ္ လည္း လတ္တေလာ အေၾကာင္း ၏ ေၾကာ ရိုး ျပစ္ မႈၾကီး နွစ္ရပ္နွင့္ စပ္လွ်ဥ္း၍ မူစာ တမ်က္နွာ ခန္႕သာ ေဖၚျပ နိုင္ခဲ့ သည္။ [3] ပထမ ျပစ္မႈၾကီး အ တြက္ မူစာေၾကာင္း တေၾကာင္း မွ်သာ ေဖၚျပ ခဲ့သည္။ 

ဥပေဒ စိုးမိုးေရး၏ အေျခခံ အက်ဆံုး အေနျဖင့္ ျပစ္မႈ က်ဴးလြန္ သူအား အျပစ္ ေပးနိုင္ ေရးကိုပင္ ထိထိ ေရာက္ေရာက္ မေဆာင္ ရြက္ခဲ့ေသာ ေကာ္မရွင္။

ျပစ္မႈ က်ဴးလြန္ သူမ်ားအား အေရး ယူရန္ အစီရင္ ခံစာတြင္ ေဖၚျပ ထားမႈ မရွိသည့္ အေပၚ ကုလ သမဂၢ လူ႕အခြင့္ အေရး အထူး ကုိယ္စား လွယ္ မစၥတာ ကင္တား နားက ေထာက္ျပ ေသာအခါ ေကာ္မရွင္ အတြင္း ေရးမႈး ေဒါက္တာ ေက်ာ္ရင္လႈိင္ က ၂၀၁၃ ခုနွစ္ ေမလ (၃) ရက္ေန႕နံက္ ဘီဘီစီ နွင့္အင္တာ ဗ်ဴး တြင္ “ ကြ်န္ေတာ္ တို႕အင္တာဗ်ဴး ေတြ လုပ္ ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ တကယ့္ကို သက္ေသ သကၠာယ နဲ႕ ခိုင္ ခိုင္ မာမာ ျပနိုင္ တာက အားနည္းတယ္။ သက္ေသ သကၠာယ အရ ဒီမွာ ဒါျဖစ္ ခဲ့တယ္ ဆိုတာ ရွိခဲ့ရင္ အဲဒါ ကို ကြ်န္ေတာ္တို႕ ေျပာပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အၾကား ေလာက္ဘဲ အျမင္ ေလာက္ဘဲ ေျပာျပီးေတာ့ Circumstantial Evidence မရွိတာေတြ ေျပာလာရင္ ကြ်န္ေတာ္တို႕ အၾကံ ျပဳနိုင္ တာက ဥပေဒနဲ႕ အညီ လုပ္ဘို႕ အေသ အခ်ာ ဂရုျပဳ ရမယ္ ဆိုတဲ့ အဆင့္ ေလာက္ ပါဘဲ။” ဟူ၍ ေျပာၾကား သြားခဲ့သည္။

ဥပေဒ နွင့္ အညီ လုပ္ဘို႕ အေသ အခ်ာ ဂရုျပဳ ရမယ္ဟု ေျပာခဲ့ေသာ ေကာ္မရွင္ အတြင္း ေရးမႈးၾကီး ကိုယ္တိုင္က ျပည္တြင္း တြင္ က်င့္သံုး လွ်က္ရွိေသာ သက္ေသခံ ဥပေဒကို မသိ ေသာအခါ ျပသနာ တက္လာသည္။ သက္ေသခံ ဥပေဒ ပုဒ္မ (၅၉) အရ “စာတမ္း အမွတ္ အသား မ်ား၏ အနွစ္ သာရ မ်ားမွ လြဲ၍ အခ်က္ အလက္ မ်ား အားလံုးကို နုတ္ သက္ေသခံ ခ်က္ျဖင့္ သက္ေသ ျပရမည္။” ဟု လည္းေကာင္း၊ ပုဒ္မ (၆၀) အရ “နဳတ္သက္ေသ ခံခ်က္ သည္ တိုက္ရိုက္ ျဖစ္ေစ ရမည္။” ဟု လည္းေကာင္း ျပဌာန္း ထားသည္။ ျပစ္မႈ ဆိုင္ရာ မႈခင္း မ်ားတြင္ တဆင့္ၾကား [4] မဟုတ္ဘဲ ကိုယ္တိုင္ၾကား၊ ကိုယ္တိုင္ ျမင္သူ မ်ား၏ သက္ေသ ခံခ်က္ကို Circumstantial Evidence ဟုေခၚေသာ ပတ္၀န္း က်င္ သက္ေသ ခံခ်က္ ထက္ ပိုမို တန္ဘိုး ထား၍ တရားရံုး မ်ားက လက္ခံၾက ရသည္။ ေကာ္မရွင္ အတြင္း ေရးမႈးၾကီး သည္ အဘယ္ေၾကာင့္ ေျပာင္းျပန္ ေျပာေန ပါသနည္း။ ျပစ္မႈ ဆိုင္ရာ မႈခင္း မ်ားတြင္ မည္သည့္ သက္ေသ ခံခ်က္ကို မည္သို႕ မည္ပံု လက္ခံ သံုးသပ္ ရမည္ ဟုပင္ နားမလည္ ပါက ေကာ္မရွင္ သည္ အမွန္ တ ရား ေပၚေအာင္ မည္သို႕ စံုစမ္း စစ္ေဆး ပါမည္နည္း။

အစိုးရ အာဏာ ပိုင္မ်ား ပါ၀င္ ပတ္သက္ က်ဴးလြန္ မႈရွိ မရွိ၊ လူ႕အခြင့္ အေရး ေလ့ လာ ေစာင့္ ၾကည့္ ေရး အဖြဲ႕ နွင့္ မစၥတာ ကင္တားနား တို႕ ေျပာတာ မမွန္ ဘူးလား ဟူေသာ ေမးခြန္း ကို ေကာ္မရွင္ အတြင္း ေရး မႈး က “ ဒီလိုမိ်ဳး အေၾကာင္း အရာ ေတြကို စစ္ေဆး ဘို႕ဆိုရင္ အခု ရတဲ့ အခ်ိန္ ေလာက္နဲ႕ မလံု ေလာက္ ဘူး။ အၾကာၾကီး ျပန္လုပ္ ရမွာ။” ဟု ေျဖ ခဲ့သည္။

စင္စစ္ အားျဖင့္မူ အခ်ိန္သည္ လိုသည္ ထက္ပင္ ပိုပါ ေသးသည္။ ၂၀၁၂ ခုနွစ္ ၾသဂုတ္လ (၁၈) ရက္ေန႕တြင္ စတင္ တာ၀န္ ထမ္းေဆာင္ ခဲ့ ေသာ ေကာ္မရွင္ သည္ ၂၀၁၃ ခုနွစ္ ဧျပီလ ၂၁ ရက္ေန႕ အထိ စုစုေပါင္း အခ်ိန္ ရွစ္လ နွင့္ သံုးရက္ ရခဲ့ သည္။ အဓိက ရုဏ္း ၾကီးအား ေဖါက္ခြဲ ခဲ့သည့္ စနက္ တန္ မ်ား သဘြယ္ အေရးၾကီး လွသည့္ ျပစ္မႈၾကီး နွစ္ခုအား အဓိက ထား၍ စံုစမ္း ေဖၚထုတ္မႈ မျပဳ ခဲ့ဘဲ သ မိုင္း ေၾကာင္း မ်ားအေပၚ တြင္လည္းေကာင္း၊ ျပစ္မႈ ျဖစ္ပြား ၿပီးေနာက္ အက်ိဳး သက္ ေရာက္မႈမ်ား အေပၚ တြင္ လည္းေကာင္း လိုအပ္ သည္ထက္ ပိုမို အခ်ိန္ယူ ခဲ့ျခင္း ေၾကာင့္သာ အခ်ိန္ ျပႆနာ ေပၚခဲ့ ရသည္။ 

ဥပေဒ စိုးမိုးေရး၏ ၀င္ရိုး ျဖစ္ေသာ တရား စီရင္ေရးနွင့္ စပ္လွ်ဥ္း၍ ေလ့လာ စံုစမ္း ေဖၚထုတ္ျခင္း မျပဳခဲ့ သျဖင့္ အမွန္ တရားကို ေပ်ာက္ဆံုး ေစခဲ့သည့္ ေကာ္မရွင္။

ပထမ အမႈတြင္ ရခုိင္ အမ်ိဳး သမီး ကေလးအား မုဒိန္းက်င့္ သတ္ျဖတ္၍ ျပစ္မႈ က်ဴးလြန္ေၾကာင္း စြပ္စြဲ ခံရသူ သံုးဦး အနက္ တဦးမွာ အခ်ဳပ္ ခန္းထဲ တြင္ ၾကိဳးဆြဲခ် ေသသြား ခဲ့ေၾကာင္း သိရသည္။ မႈခင္း တြင္ ေနာက္ကြယ္ က ၾကိဳးကိုင္ စီစဥ္သူ မ်ားအား မေဖၚ ထုတ္နိုင္ေစ ရန္ နုတ္ပိတ္ လိုက္ျခင္း မ်ားျဖစ္ သ လား။ စံုစမ္း စစ္ေဆး ေဖၚထုတ္ ခြင့္ရ ပါလွ်က္ ေကာ္မရွင္သည္ မည္သို႕ မွ် မေဆာင္ ရြက္ခဲ့။ ရခုိင္ အမ်ိဳး သမီး ကေလး အား မုဒိန္း က်င့္ သတ္ျဖတ္သူ မည္သူ႕ကို မဆို အေရးယူ အျပစ္ ေပးရ ပါမည္။ သို႕ရာတြင္ တရားခံ မ်ားဘက္ တြင္ ခုခံ ထုေျခခြင့္ အျပည္႕ အ၀ရွိ ဘို႕လိုသည္။ ဤမွ် ၾကီးမား လွေသာ လူ သတ္မႈ ၾကီးအား အလြန္ တိုေတာင္း လွသည့္ ရက္ သတၱ သံုးပတ္မွ် အတြင္း ရံုးတင္ စစ္ေဆးျပီး က်န္ တရားခံ နွစ္ဦး အေပၚ ေသဒဏ္ ခ်မွတ္ ခဲ့သည္ ဆိုသည္မွာ ျမန္မာ နုိုင္ငံ တရား စီရင္ေရး သမိုင္းတြင္ မၾကား မိဘူးခဲ့။ က်န္သူ နွစ္ဦး ကိုပါ ထပ္မံ နဳတ္ပိတ္ လို၍လား သံသယ ျဖစ္ဖြယ္ပင္။

ဒုတိယ အမႈတြင္ လူ (၁၀) ဦးအား ေပၚေပၚ ထင္ထင္ တျပိဳင္နက္ သတ္ျဖတ္ ပစ္သည္ အထိ ျပစ္မႈ က်ဴးလြန္ ၾကသူမ်ား သည္ မည္သူ တို႕ နည္း။ ဤမွ် ၾကီးမား လွေသာ ျပစ္မႈ ၾကီးကို ေနာက္ကြယ္မွ ေန၍ ၾကိဳးကိုင္ စီစဥ္၊ သို႕မဟုတ္ ဖံုးအုပ္ကာ ကြယ္ေပး ထားေသာ အဖြဲ႕ အစည္းမ်ား ရွိလွ်င္ မည္သည္ တို႕နည္း။ တိတိ က်က် ေဖၚထုတ္ ရန္ ေကာ္မရွင္ တြင္ တာ၀န္ရွိ သည္။ မေဖၚ ထုတ္ခဲ့။ အျပစ္ေပး အေရးယူ ရန္ မေတာင္း ဆိုခဲ့။ တရား စီရင္ ေရးပိုင္း အရ အားနည္း ခ်က္ေတြ ရွိသည္ ဆိုလွ်င္ လည္း လြတ္လပ္၊ ဘက္မလိုက္၊ အားေကာင္း ထက္ျမက္ေသာ တရား စီရင္ေရး စနစ္ ေပၚေပါက္ လာေရး အတြက္ မည္သည့္ အဆိုၿပဳမႈမွ် မတင္သြင္းခဲ့ ။ေကာ္မရွင္ကိုယ္တိုင္က ဥပေဒစိုးမိုးေရး၏ မရွိမျဖစ္ အေရးပါလွသည့္ အေျခခံမ်ားကို ဥပကၡာ ၿပဳထားေသာအခါ ေနာက္ထပ္ အလားတူ ျပစ္မႈၾကီး မ်ား က်ဴးလြန္မႈမရွိ ေစရန္ မည္သို႕ ကာကြယ္ တားဆီး မည္နည္း။

အစိုးရ၏ တာ၀န္ရွိ မႈကို ျပတ္ျပတ္ သားသား ေဖၚထုတ္ တင္ျပမႈ မျပဳခဲ့သည့္ ေကာ္မရွင္။

မည္သည့္ နိုင္ငံ တြင္မဆို အစိုးရ တိုင္း၏ အေျခခံ အက်ဆံုး တာ၀န္သည္ ျပည္သူ လူထု၏ လံုျခံဳမႈကို ကာကြယ္ ေစာင့္ ေရွာက္ရန္ျဖစ္ သည္။ ေကာ္မရွင္၏ အစီရင္ ခံစာ အရ ေပၚလြင္ သည္မွာ ပဋိ ပကၡ ျဖစ္စဥ္မ်ား အတြင္း တုိက္ရိုက္ အမိန္႕ေပး ကိုင္တြယ္ သူမွာ အဓိက အားျဖင့္ ေဒသ ဆိုင္ရာ အာဏာ ပိုင္မ်ား မဟုတ္၊ ေနျပည္ ေတာ္မွ ဗဟို အစိုးရ ျဖစ္သည္။ ေကာ္မရွင္ ၏ အစီ ရင္ခံစာ စာမ်က္နွာ ၈၇ တြင္ “နစက သည္ ကက (ၾကည္း) ၏ တိုက္ရိုက္ ကြပ္ကဲမႈ ေအာက္တြင္ ရွိေန ေၾကာင္းနွင့္ လံုျခံဳေရး အဖြဲ႕ အစည္း မ်ားသည္ သက္ဆိုင္ရာ ၀န္ၾကီး ဌာန မ်ား၏ အမိန္႕ ကိုသာ နာခံ ရျပီး ေဒသ ဆိုင္ရာ အုပ္ခ်ဳပ္ ေရးေဆာင္ရြက္ သူမ်ား၏ အမိန္႕ကို နာခံ နိုင္ျခင္း မရွိ သည္ကို ေတြ႕ရွိ ရေၾကာင္း” အတိ အလင္း ေဖၚျပ ထားသည္။ ဤတြင္ ေကာ္မရွင္ သည္ ေကာင္းမြန္ ေသာ လႊမ္းမိုး အုပ္ခ်ဳပ္မႈ [5] ကို က်င့္ သံုးသည့္ နိုင္ငံ တကာ အစဥ္ အလာ [6] အရ အမိန္႕ ေပး ျခင္း အရ တာ၀န္ ရွိမႈ [7] ကို ေဖၚထုတ္ ရပါမည္။ 

မ်က္စိ ေရွ႕ေမွာက္ တြင္ ျပစ္မႈ ၾကီးမ်ား က်ဴးလြန္ ျဖစ္ပြား ေနေၾကာင္း ေတြ႕ရ ပါလွ်က္ လံုျခံဳေရး အဖြဲ႕ အစည္း မ်ားသည္ ခ်က္ျခင္း အေရးယူ ေဆာင္ရြက္ မႈမျပဳဘဲ ရပ္ ၾကည့္ေန ခဲ့ၾက သည္ကို ရခိုင္ ပဋိပကၡ မ်ား အတြင္း စတင္ ေတြ႕ျမင္ ခဲ့ရျပီး ေနာက္ပိုင္း တြင္ တျပည္ လံုးသို႔ ျပန္႕လာ ေနျပီ ျဖစ္သည္။ ယင္း အတြက္ ၂၀၀၈ ခုနွစ္ ဖြဲ႕စည္းပံု အရ ထိပ္ဆံုး တြင္ တိုင္း ျပည္ အာဏာကို ခ်ဳပ္ကိုင္ ထားေသာ အမ်ိဳး သား ကာကြယ္ ေရးနွင့္ လံုျခံဳေရး ေကာင္စီ နွင့္ ဦးသိန္းစိန္ ဦးေဆာင္ သည့္ ျပည္ေထာင္ စုအစိုးရ တြင္ အဓိက တာ၀န္ ရွိသည္။ ေကာ္မရွင္ က ရခိုင္ ပဋိပကၡ မ်ား အတြင္း အမိန္႕ ေပးျခင္း အရ တာ၀န္ ရွိမႈကို စနစ္ တက် တိတိ က်က် မေဖၚ ထုတ္ခဲ့ျခင္း အားျဖင့္ ကာလံုနွင့္ ေနျပည္ေတာ္ အစိုးရကို အကာ အကြယ္ ေပး ရာ ေရာက္သည္။ တျပည္ လံုးတြင္ ျပစ္မႈ ၾကီးမ်ား ေတာက္ေလွ်ာက္ ျဖစ္ပြား က်ဴး လြန္ ေနရာ၌ ကာ လံုနွင့္ ေနျပည္ေတာ္ အစိုးရ၏ တာ၀န္ ရွိမႈကို ဆက္လက္ ဖံုးကြယ္ ထားနိုင္ သည့္ အုတ္ျမစ္ အားေကာ္မရွင္ က ခ်ေပး လိုက္ရာ ေရာက္သည္။ 

နိဂံုးခ်ဳပ္ သံုးသပ္ခ်က္

ေကာ္မရွင္၏ အစီရင္ ခံစာတြင္ ေလ့လာ အသံုးခ် သင့္ေသာ အေၾကာင္း အရာ မ်ားလည္း ပါရွိ သည္။သို႕ရာတြင္ စာမ်က္နွာ ၂၂ ရခိုင္ ျပည္နယ္ အတြင္း ပဋိပကၡ ျဖစ္ပြား ရသည့္ အေၾကာင္း ရင္းမ်ား ဟူေသာ ေခါင္းစဥ္ ေအာက္တြင္ သံုးသပ္ခ်က္ အမ်ား စုၾကီးမွာ ထင္ျမင္ ခ်က္ မ်ားကို စုစည္း ေဖၚျပ ခ်က္ မ်ား ကဲ့ သို႕ ျဖစ္ေနသည္။ တိတိ က်က် အေျဖရွာ မႈမေတြ႕ရ။ မည္သည့္ အမွန္ တရား ကို မွ် ျပတ္ သား စြာ ေဖၚထုတ္ ့ျပမထားပါ။

ေကာ္မရွင္သည္ ဥပေဒ စိုးမိုးေရး၏ အေရးပါ လွသည့္ အေျခခံ မ်ားကို မေထာက္ျပ၊ အစိုးရ၏ အမိန္႔ ေပးျခင္း အရ တာ၀န္ ရွိမႈကို မေဖၚထုတ္၊ လြတ္လပ္ ဘက္မလိုက္ အားေကာင္းျပီး လူ႕အခြင့္ အေရးနွင့္ ဥပေဒ စိုးမိုးေရးကို ေလးစား လိုက္နာ သည့္ တိုင္းျပည္ လံုျခံဳေရး အဖြဲ႕ အစည္း [8] မ်ား အျဖစ္ အသြင္ ေျပာင္းလဲ ဖြဲ႕စည္း ေရးကို တြန္းအား မေပး၊ ျပစ္မႈ ၾကီးမ်ား ျဖစ္ပြား သည့္အခါ တိုင္း မွ်တေသာ တရား စီရင္ စစ္ေဆးမႈ [9] အေျခခံ တြင္ တရားရံုး မ်ားအား အားကိုး ေျဖရွင္း နိုင္ၾကေစ ေရး မီးေမာင္း ထိုးမျပခဲ့။ယင္းတို႕ အစား တာ၀န္ ခံမႈ မရွိေသာ ကာလံု၏ တိုက္ရိုက္ ကြပ္ကဲမႈ ေအာက္ရွိ တလက္ကိုင္ လံုျခံဳေရး အဖြဲ႕ အစည္း မ်ားအား အင္အား နွစ္ဆ တိုးကာ ရခိုင္ ျပည္နယ္ တြင္ ထပ္မံ ခ်ထားရန္ ကိုသာ အဓိက အားျဖင့္ တြန္းအားေပး လွ်က္ရွိ သျဖင့္ ေရရွည္တြင္ ရခုိင္ ျပည္နယ္ တြင္ သာမက ျပည္ေထာင္စု တ၀ွမ္း လံုးမွာပင္ ေသနတ္ ကိုဒူး ေထာက္ ရွစ္ခိုး၊ ေသနတ္ ေအာက္တြင္ပင္ အသက္ရွင္ ခိုလံႈ ရမည့္ ဘ၀သို႕ လူထုၾကီး တရပ္လံုး က်ဆင္း ေစေအာင္ ျပဳ လုပ္ လိုက္ သကဲ့သို႕ ျဖစ္သည္။ 

ဦးေအာင္ထူး (ေရွ႕ေန) 

ဥပေဒ အေထာက္ အကူျပဳ ကြန္ယက္ တည္ေထာင္သူ 

ရက္စြဲ၊ ေမလ (၃) ရက္ ၂၀၁၃ ခုနွစ္

[1] Major research question

[2] Immediate cause

[3] ေကာ္မရွင္၏ အစီရင္ခံစာ စာမ်က္နွာ၁၃၊ ၁၄

[4] Hearsay

[5] Good governance

[6] International practice

[7] Command responsibility

[8] State institutions for security

[9] Fair Trial