ရုိဟင္ဂ်ာမ်ား သိထုိက္ေသာ သမုိင္း ျဖစ္ရပ္မွန္မ်ား (အပုိင္း ၅)
မဟာမင္းခန္႔
RB News
ေျမာက္ဦးေခတ္တြင္ နန္းတြင္းရိွ မြတ္ဆလင္ ၀န္ႀကီးမ်ားသည္ နန္းတက္မည့္ အာ(ရ္)ကန္မင္း မ်ားအတြက္ အေကာင္းဆံုးမြတ္ ဆလင္ဘဲြ႕ ထူးဂုဏ္ထူးမ်ားကုိ နန္းတြင္း အဓိက လုပ္ငန္းေဆာင္တာ တစ္ခုကဲ့သုိ႔ လုပ္ေဆာင္ေပး ခဲ့ရသည္။ မင္းတုိ႕သည္လည္း ရုိဟင္ဂ်ာ ကဗ်ာဆရာ၊ စာေရးဆရာမ်ားကုိ ပညာရည္ဖံြ႕ၿဖိဳး တုိးတက္ေရးႏွင့္ ရုိဟင္ဂ်ာယဥ္ေက်းမႈ ထြန္းကားျဖစ္ေျမာက္ေရးဆုိင္ရာ စာအုပ္စာေပ အေရးအသားမ်ား ထြန္းကား လာေရးအတြက္ အစဥ္အားေပးေထာက္ခံခဲ့သည္။ နန္းတြင္း ထင္ရွားေက်ာ္ၾကားေသာ မြတ္ဆလင္ ၀န္ႀကီးအ ခ်ဳိ႕မွာ ‘Sulaiman, Mujallis, Syed Mussa, Ashraf Khan’ တုိ႕ျဖစ္ၾကသည္။ ‘Magan’ သည္လည္း စႏၵာသုဓမၼ (၁၆၅၂-၁၆၈၄) လက္ထက္ ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ျဖစ္ခဲ့သည္။ Magan ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ က `ရွားရႈဂ်ား´ ပုန္ကန္မႈႏွင့္ ပတ္သက္၍ ဘက္လုိက္မႈ မရိွခဲ့ေသာေၾကာင့္ သူ၏ အလိမၼာေက်ာ္ၾကားမႈႏွင့္ စပ္လ်ဥ္း၍ အာ(ရ္)ကန္ေဒသခံတုိ႕သည္ ခ်ီးက်ဴးမကုန္ျဖစ္ခဲ့သည္။ Magan သည္ ရွားရႈဂ်ား´အား ပုန္ကန္ ရန္အား မေပးခဲ့သည့္အျပင္ သူ႕ဘက္မွ ဘက္လုိက္ျခင္းလည္း မျပဳလုပ္ခဲ့ပါ။ ေျမာက္ဦးေခတ္ အာ(ရ္) ကန္မင္းတုိ႕သည္လည္း `ရုိဟင္ဂ်ာ´ကဗ်ာဆရာမ်ား၊ စာေရးဆရာမ်ားအား စာေပပညာ ဗဟုသု တစာအုပ္ စာေပမ်ားကုိ ေရးသားရန္ အားေပး အားေျမာက္ျပဳခဲ့ရာ ထင္ရွားေသာ “Daulat Quazi” ႏွင့္ “Syad Shah Alawl” တုိ႕သည္ နန္းတြင္းကဗ်ာဆရာမ်ားျဖစ္သည္။ “Daulat Quazi”သည္ ဘာသာ စကားကၽြမ္း က်င္သူတစ္ဦးျဖစ္ၿပီး၊ ဘာသာစကားတစ္ခုမွ အျခားဘာသာစကားတစ္ခုသုိ႕ လ်င္ျမန္စြာ ကူးလူး ဆက္ဆံေျပာဆုိ တတ္ေသာ အတတ္ပညာရွင္ တစ္ဦးအျဖစ္ထင္ရွားသည္။ သူသည္ ``အရဗီ၊ ပါရွန္းႏွင့္ သကၠတ´´ဘာသာတုိ႕ကုိ တစ္ဘက္ ကမ္းေရာက္ေအာင္ ကၽြမ္းက်င္သည္။ “Daulat Quazi”၏ စာေပ ပညာဗဟုသုတ ၾကြယ္၀ခ်မ္းသာမႈေၾကာင့္ ရုိဟင္ဂ်ာ ဘာသာစကား၊ ကဗ်ာ၊ စာေပေရးရာ၊ ယဥ္ေက်း မႈ ထြန္းကားျပန္႕ပြားေရးအတြက္ ႀကီးမားေသာ အင္အားတစ္ရပ္ျဖစ္ခဲ့သည္။ သူသည္ စိတ္ခံစား ခ်က္ အျပည့္ျဖင့္ သီကုံးထားေသာ (၁၂)လရာသီကဗ်ာမ်ားကုိ ေရးသားျပဳစုခဲ့သည္။ ၄င္းသီခ်င္း မ်ားကုိ ရုိဟင္ဂ်ာ ဘာသာစကားျဖင့္ ‘Baramasha’ ဟုေခၚဆုိၿပီး တန္ဖုိးမျဖတ္ႏုိင္ေသာ စိန္လံုးပုလဲလံုး ကဲ့သုိ႕ နန္းတြင္းရတနာမ်ားျဖစ္ခဲ့သည္။
ရုိဟင္ဂ်ာ လူမ်ဳိးတုိ႕သည္ အစၥလာ့မ္ အဆံုးအမႏွင့္ ၄င္းအေပၚ အေျခခံေသာ လူမႈဆက္ဆံေရး ယဥ္ေက်းမႈ အေပၚတြင္ ဘ၀ရပ္ တည္ေနၿပီး၊ စီးပြားေရး၊ လူမႈေရး၊ ကူးလူးဆက္ဆံေရးစသည္ျဖင့္ အေရးဟူသမွ်သည္ တစ္ ခုႏွင့္ တစ္ခု ဘာသာေရးအေပၚ အေျခခံေသာ အျပန္အလွန္ ကူးလူးဆက္ဆံျခင္းစနစ္ကုိ အေျခခံဖဲြ႕ စည္းထားသည္။ ရုိဟင္ဂ်ာတုိ႕သည္ အမ်ားစုေပါင္း၀တ္ျပဳၾကသည္။ ဘာသာေရး ၀တ္ျပဳဆုေတာင္း ပဲြမ်ားသည္ ရုိးရွင္းလြယ္ကူၿပီး၊ Symbolism (ခ) ပံုေဖာ္ေရးဆဲြေသာ အႏုပညာအယူ၀ါဒႏွင့္ idolism (ခ) ရုပ္တုကုိး ကြယ္မႈတုိ႕ကုိ လံုး၀ခြင့္မျပဳေပ။ ရုိဟင္ဂ်ာတုိ႕သည္ လူပုဂၢိဳလ္ ကုိးကြယ္ေသာ အယူ၀ါဒကို လံုး၀ ဆန္႔က်င္ သူမ်ားျဖစ္ၾကသည္။ သူတုိ႔သည္ ဘာသာတရားကုိ အလြန္ကုိင္းရိႈင္း ကုိးကြယ္ ႀကိဳးပမ္းအား ထုတ္ေသာ သူေတာ္စင္မ်ား ကုိကား အလြန္ ရုိေသ ခ်စ္ျမတ္ႏုိးေလ့ ရိွသည္။ ထုိသုိ႕ေသာ ပုဂၢိဳလ္္ မ်ား ေသဆံုးေသာအခါတြင္ ၄င္းတုိ႕၏ ဂူ(သို႕မဟုတ္) ၄င္းပတ္ပတ္လည္ကုိ ခုိင္ခန္႕ေသာ အကာအရံ မ်ားျဖင့္ ေဆာက္ လုပ္ ၍ ဘာသာေရး ပဲြေတာ္ အေနႏွင့္ မဟုတ္ေသာ္လည္း တစ္ခါတစ္ရံ ဂုဏ္ျပဳအပ္ျခင္း ငွာ ပဲြ လမ္း သဘင္ မ်ား က်င္းပေလ့ရိွသည္။ ယခုအခ်ိန္တြင္ မရိွသေလာက္ျဖစ္ေနပါၿပီ။
အာေရဗ် တုိင္းျပည္မ်ားႏွင့္ ပါရွန္းႏုိင္ငံတုိ႕တြင္ ေရးသား သံုးစဲြခဲ့ေသာ Nask (or) Nasktalik အကၡရာ တုိ႕ သည္ ရုိဟင္ဂ်ာ တုိ႕၏ စာေပေရးရာ ယဥ္ေက်းမႈကို လႊမ္းမုုိးခဲ့သည္။ အာေရဗ် ဘာ သာျဖင့္ ေရးသားေသာ ကုိရမ္ က်မ္းေတာ္ျမတ္ႏွင့္ အျခားအစၥလာမ္ဘာသာသာ သနာဆုိင္ရာစာအုပ္ စာေပမ်ားကုိ ေရးသားျပဳစုရာ တြင္ သံုးႏႈန္းခဲ့ေသာ Nask အကၡရာမ်ားကုိ ရုိဟင္ဂ်ာတုိ႕သည္ စာေပေရးရာျပဳစုေရး သားရာတြင္ သံုးႏႈန္းခဲ့သည္။ Floral designs (ခ) ပန္းအလွပံုစံဒီဇုိင္းမ်ဳိးစံုျဖင့္ မ်က္စိပသာဒရိွေအာင္ မွန္တံခါးေဘာင္ မ်ားတြင္ ေရးဆဲြ ထားေသာ ရုိဟင္ဂ်ာ လက္ေရးလွ စာေပမ်ားသည္ ရုိဟင္ဂ်ာ မ်ားေန ထုိင္ ရာ ေနရာမ်ားတြင္ ယခုတုိင္ရွားရွားပါးပါးေတြ႕ရိွႏုိင္သည္။
ဂီတေရးရာတြင္လည္း ရုိဟင္ဂ်ာ တုိ႕သည္ ကုိယ္ပုိင္သံစဥ္ Batali ကုိ တီထြင္ႏုိင္ခဲ့သည္။ ၄င္း Batali သည္ ေက်းလက္ေတာ ရြာေန ေတးကဗ်ာဆုိသူတုိ႕၏ သံစဥ္သာျဖစ္သည္။ ၄င္းတုိ႕ထဲမွ ပမာျပရလွ်င္ ဘူးသီးေတာင္ၿမိဳ႕နယ္မွ ဦးအလီမုိဒၵိန္သည္ ၀မ္းနည္းေၾက ကဲြဖြယ္ရာ ေတးကဗ်ာမ်ားကုိ လွပတန္ ဆာဆင္ဆုိတတ္သျဖင့္ ေသာတဆင္ၾကားရသူအေပါင္းတုိ႕ မ်က္ရည္သြင္သြင္ ျဖစ္ခဲ့ရသည္ဟု ဆုိသည္။ Zari (ခ) အလြမ္းသီခ်င္း မ်ားသည္လည္း ေက်းလက္ေနျပည္သူျပည္သားတုိ႕အတြက္ အလြန္သာယာ ခ်မ္းေျမ့ဖြယ္ရာ သီခ်င္း မ်ားျဖစ္သည္။ အထက္ေဖာ္ျပပါ Baromasha, Batali ႏွင့္ Zari တုိ႕သည္ ေက်း လက္ေန ရုိဟင္ဂ်ာ လူမ်ဳိးတုိ႕အတြက္ ယခုေခတ္ စင္တင္ေတးဂီတႀကီးမ်ားသဖြယ္ တုိင္းရင္းသား လူမ်ဳိးတုိ႕၏ ယဥ္ေက်း မႈကုိ ထင္ဟပ္ေပၚလြင္ေစေသာ ျပဇာတ္ မ်ားျဖစ္ခဲ့ၾက သည္။ ေခတ္အဆက္ ဆက္ က ရုိဟင္ဂ်ာ ယဥ္ေက်းမႈျပ ဇာတ္မ်ားကုိ ေက်းရြာမ်ားရိွ ရြာျပင္ပ ရုိးျပတ္လယ္ကြင္းျပင္မ်ားတြင္ က်င္းပေလ့ရိွသည္။ ရုိးရာျပဇာတ္မ်ားကုိ အထူးသျဖင့္ လယ္သမားမ်ား စပါးရိတ္သိမ္းၿပီးခ်ိ န္ႏွင့္ ေက်းရြာ သူေက်းရြာ သားမ်ား ႏွစ္စဥ္ေပ်ာ္ရႊင္ ခ်မ္းေျမ့ႏုိင္ရန္ ညအခ်ိန္တြင္ က်င္းပေလ့ရိွၿပီး၊ ပတ္၀န္းက်င္ေက်း ရြာမွ ေဒသခံျပည္သူတုိ႕သည္ တစ္ေပ်ာ္တစ္ပါး လာေရာက္ၾကည့္ရႈခဲ့ၾကသည္။ အာရ္ ကန္ေဒသတြင္ အေစာပုိင္းကာလမ်ား၌ Qasidas (ကစီဒါ) သီဆုိျခင္းမ်ား အလြန္ေခတ္စားခဲ့သည္။ ထင္ရွားေသာ ကစီဒါ ဆုိသူအခ်ဳိ႕မွာ Alawal, Daulat Qazi, Shujah Qazi တုိ႕အျပင္ အျခားနာမည္ႀကီး ကဗ်ာ စာဆုိမ်ား လည္းရိွခဲ့သည္။ အာရ္ကန္မင္းမ်ား၏ နန္းတြင္း အခမ္းအနားမ်ားတြင္ သဘာပတိ ျပဳလုပ္ရာ၌ သူတုိ႔အတြက္ ကစီဒါသီဆုိေပးခဲ့ရေသာ အစီအစဥ္ရိွခဲ့ၿပီး၊ ၄င္းသီဆုိမႈမ်ားအတြက္လည္း ဘုရင့္နန္းေတာ္မွ ထုိက္ထုိက္တန္တန္ ဆုခ်ီးျမွင့္ျခင္းမ်ားရိွခဲ့သည္။
နိဂံုးခ်ဳပ္အေနျဖင့္ တင္ျပရလွ်င္ ရုိဟင္ဂ်ာလူမ်ဳိးတုိ႕သည္ ကမန္လူမ်ဳိးမဟုတ္သကဲ့သုိ႔ ဘဂၤလီလူမ်ဳိးလည္း မဟုတ္ပါ။ ဆန္႔က်င္ ဖက္အျမင္အုပ္စုမ်ား ေျပာဆုိတင္ျပေနသကဲ့သုိ႕ မေန႕တစ္ေန႕ကမွ ဘဂၤလားေဒ့ရ္ွ႕မွ လာေရာက္ေနထုိင္ခဲ့ေသာ လူမ်ဳိးတစ္မိ်ဳးလည္းမ ဟုတ္ပါ။ ျမန္မာႏုိင္ငံတုိင္းရင္းသား ရုိဟင္ဂ်ာ လူမ်ဳိးတုိ႕ သည္ အာ(ရ္)ကန္ (ရခုိင္)ေဒသ တြင္ ေရွးပေ၀သဏီက အထူးသျဖင့္ (၁၀)ရာစုမ တုိင္မီကပင္ မွီတင္းေနထုိင္လာခဲ့ေသာ (ဘဂၤလီ-ဟိႏၵဴဘာသာကုိးကြယ္ေသာ)လူမ်ဳိး ေနာင္တြင္ (ဘဂၤလီ-ဗုဒၶဘာသာ ကုိးကြယ္ေသာ) လူမ်ဳိးႏွင့္ ၁၀ ရာစုမတုိင္မီႏွင့္ ၄င္းေနာက္ပုိင္းေရာက္ရိွလာခဲ့ေသာ အစၥလာမ္ဘာသာ ကုိးကြယ္သည့္ အာရဗ္၊ ပါရွန္၊ မဂိုလ္ႏွင့္ ပထန္လူမ်ဳိး တုိ႕၏ ဘာသာ၊ စကား၊ ယဥ္ေက်းမႈ မ်ား ေရာေႏွာေပါင္း စပ္ျဖစ္ထြန္းလာခဲ့ေသာ ကုိယ္ပုိင္စာေပ၊ ကုိယ္ပုိင္ယဥ္ေက်းမႈအႏုပညာ၊ ကုိယ္ပုိင္ ဘာသာ စကားတုိ႕ကုိ သီးျခားလြတ္လပ္စြာ ပုိင္ဆုိင္ေသာလူမ်ဳိးတစ္မ်ဳိးျဖစ္သည္။
ယခုအခါ ရုိဟင္ဂ်ာ တုိ႕သည္ အာ(ရ္)ကန္(ရခုိင္)ေဒသတြင္ ရခုိင္(ဗုဒၶဘာသာကုိးကြယ္ေသာလူမ်ဳိး) တုိ႕ႏွင့္ သီးျခားစီ အတူတကြ ေနထုိင္ လွ်က္ရိွၿပီး၊ ရုိဟင္ဂ်ာတုိ႕၏ အေထြေထြလူ႕အခြင့္အေရးမ်ားကုိ ခ်ဳိးေဖာက္ ခံေနရျခင္းေၾကာင့္ ကမၻာ့မိသားစု တစ္ရပ္လံုးက ၀ုိင္း၀န္း ကယ္တင္ေပးေနသည့္ အခ်ိန္အခါ လည္းျဖစ္ သည္။ ထုိ႕ေၾကာင့္ တုိင္းရင္းသား ရုိဟင္ဂ်ာ လူမ်ဳိးတုိ႕သည္ ေခတ္သစ္ျမန္မာ့ လူ႔ေဘာင္စနစ္ တစ္ခုအတြက္ စိတ္၀င္စားစရာ လူမ်ဳိးတစ္မ်ဳိးျဖစ္ေနေၾကာင္း တင္ျပလုိက္ရပါသည္။
"ရုိဟင္ဂ်ာထုတစ္ရပ္လံုး ဗဟုသုတအျဖာျဖာ တုိးပြားၾကပါေစ။"
